Przesłanka gravaminis pozwala przyjąć, że w części, w której orzeczenie jest korzystne dla skarżącego, skarga kasacyjna jest wyłączona, ze względu na brak pokrzywdzenia.
Skarga kasacyjna - z uwagi na charakter tego środka prawnego - jest pierwszym pismem w sprawie w rozumieniu art. 126 § 2 k.p.c. i powinna zawierać nie tylko oznaczenie stron (uczestników postępowania), o czym mowa w art. 126 § 1 pkt 1 w zw. z art. 3984 § 3 k.p.c., lecz także oznaczenie ich miejsca zamieszkania lub siedziby.
Skarga kasacyjna - z uwagi na charakter tego środka prawnego - jest pierwszym pismem w sprawie w rozumieniu art. 126 § 2 k.p.c. i powinna zawierać nie tylko oznaczenie stron (uczestników postępowania), o czym mowa w art. 126 § 1 pkt 1 w zw. z art. 3984 § 3 k.p.c., lecz także oznaczenie ich miejsca zamieszkania lub siedziby.
Cofnięcie skargi kasacyjnej nie podlega kontroli sądu i skutkuje umorzeniem postępowania kasacyjnego.
Orzeczenie sądu drugiej instancji wydane na podstawie art. 350 § 3 k.p.c. nie należy do orzeczeń merytorycznych, kończących postępowanie w sprawie, więc nie może być zaskarżone skargą kasacyjną. Jedynie w przypadku, w którym sąd drugiej instancji wydał orzeczenie o sprostowaniu z naruszeniem art. 350 § 1 i 3 k.p.c., będące w istocie rozstrzygnięciem co do meritum sprawy, przy czym nastąpiło to w sprawie, w której skarga kasacyjna jest dopuszczalna, można wnieść od takiego orzeczenia skargę kasacyjną.
Postępowanie kasacyjne wszczęte na skutek skargi upadłego lub syndyka w sprawie, w której doszło do prawomocnego zasądzenia wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości, nie stanowi postępowania o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości w rozumieniu art. 145 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe.
Przesłankę dopuszczalności środka zaskarżenia stanowi co do zasady pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen). Istnieje ono wtedy, gdy zaskarżone orzeczenie jest obiektywnie w sensie prawnym niekorzystne dla skarżącego, ponieważ z punktu widzenia jego skutków związanych z prawomocnością materialną skarżący nie uzyskał ochrony prawnej, którą zamierzał osiągnąć przez swoje działanie procesowe. Brak tak rozumianego interesu prawnego prowadzi do odrzucenia środka odwoławczego.
Strona może wnieść nową (kolejną) skargę kasacyjną, jeżeli poprzednia przed upływem terminu będącego w dyspozycji strony, została prawomocnie odrzucona. Odrzucenie niweczy skutki procesowe związane z wniesieniem środka zaskarżenia. Skarga cofnięta może również zostać ponownie wniesiona, jeżeli nie upłynął jeszcze termin do jej wniesienia.
Niedopuszczalność skargi kasacyjnej. Konsekwencje stwierdzenia abuzywności klauzuli umownej lub jej fragmentu, w sytuacji gdy nie istnieje możliwość dalszego wykonywania umowy. Następstwa uznania umowy kredytu indeksowanego za nieważną z powodu zawarcia w niej klauzul abuzywnych
Warunkiem wniesienia skargi kasacyjnej w przypadku oddalenia skargi przez sąd pierwszej instancji jest terminowe złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji.
Skarga kasacyjna przysługuje od każdego wyroku wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny, zatem również od wyroku uchylającego wprawdzie zaskarżoną do sądu decyzję, ale zawierającego np. błędne uzasadnienie lub błędne wskazania co do dalszego postępowania.
Skierowanie rozstrzygnięcia podjętego w postępowaniu odwoławczym do decyzji, która nie była przedmiotem wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, dowodzi naruszenia przez organ w tej sprawie art. 15 i art. 138 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 127 § 3 k.p.a. w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy.
Skoro na postanowienie o odrzuceniu skargi jedyna możliwa reakcja, jaka przysługuje skarżącemu, to skarga kasacyjna, to pisma, stanowiące wyraz niezadowolenia z wydanego rozstrzygnięcia, Sąd nie może zakwalifikować inaczej jak tylko jako wniesienie skargi kasacyjnej (to samo dotyczy pisma zakwalifikowanego jako zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej). Wynika to również z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowoadministracyjnego, której celem jest kontrola wydanych orzeczeń przez sąd wyższej instancji.
Przedmiotem kontroli w postępowaniu kasacyjnym, stosownie do treści art. 173 § 1 p.p.s.a., jest orzeczenie sądu, a nie rozstrzygnięcie organu administracji. W tym zakresie, odnoszącym się do naruszenia przepisów postępowania administracyjnego, zarzuty te nie mogą być objęte przedmiotem kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Powołanie zarzutów w oderwaniu od będących podstawą zaskarżonego wyroku przepisów postępowania sądowego, nie może być uznane za spełniające przesłanki podstaw kasacyjnych, gdyż przedmiotem kontroli w postępowaniu kasacyjnym, stosownie do treści art. 173 § 1 p.p.s.a., jest orzeczenie sądu.
Zarzut skargi kasacyjnej powinien dotyczyć normy stosowanej przez sąd administracyjny pierwszej instancji w toku sądowej kontroli administracji, a nie jurysdykcyjnego postępowania zakończonego wydaniem objętej skargą decyzji. Zgodnie bowiem z art. 173 p.p.s.a., skarga kasacyjna przysługuje od orzeczeń sądów administracyjnych pierwszej instancji, a nie od decyzji organów administracji publicznej prowadzących postępowanie.
Niedopuszczalne jest wnoszenie do sądu skarg kasacyjnych, które nie zostały sporządzone przez osoby mające status zawodowy, o którym mowa w przepisach art. 173 § 2, art. 175 § 1, art. 175 § 2 i § 2a p.p.s.a.
Przepisy p.p.s.a. nie przewidują możliwości wnoszenia skargi kasacyjnej od uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji. Ograniczenie to powoduje, że strona, która nie zgadza się z częścią uzasadnienia wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego orzeczenie to może zakwestionować wyłącznie w całości. Uwzględnienie takiej skargi kasacyjnej będzie miało ten skutek, że ocena prawna sądu kasacyjnego zastąpi ocenę prawną sądu pierwszej instancji, do której się ona bezpośrednio odnosi.
W postępowaniu kasacyjnym dopuszczalne jest zaskarżenie braku określonego rozstrzygnięcia sądu w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
Zgodnie z art. 518 k.p.k., przewidziane w art. 434 § 2 k.p.k. rozwiązanie, dopuszczające możliwość odwrócenia kierunku środka odwoławczego wniesionego na niekorzyść oskarżonego i orzeczenie na jego korzyść, znajduje odpowiednie zastosowanie w postępowaniu kasacyjnym. Odwrócenie kierunku nadzwyczajnego środka odwoławczego może wyrażać się zmianą lub uchyleniem na korzyść także niezakwestionowanej kasacją części orzeczenia.
Sąd Najwyższy nie dokonuje ponownej kontroli orzeczeń pod kątem oceny dowodów oraz dokonanych na ich podstawie ustaleń faktycznych, których kwestionowanie na tym etapie postępowania jest niedopuszczalne.
Zważywszy na fakt, że obrońca może podejmować czynności jedynie na korzyść oskarżonego (art. 86 § 1 k.p.k.), zaś jego procesowe działania na etapie postępowania kasacyjnego wyznacza interes procesowy we wzruszeniu zapadłego rozstrzygnięcia (art. 518 k.p.k. w zw. z art. 425 § 3 k.p.k.), Sąd Najwyższy uznał, że choć obrońca wskazał w kasacji, że skarży wyrok w całości, nie było to sformułowanie skuteczne. Nie sposób bowiem przyjąć możliwości kwestionowania na korzyść orzeczenia o uniewinnieniu - nie jest już możliwe w zakresie takiego rozstrzygnięcia działanie na korzyść oskarżonego, skoro jest ono najbardziej korzystne spośród przewidzianych w Kodeksie postępowania karnego, a nadto nie można racjonalnie stwierdzić, że narusza ono prawa oskarżonego lub szkodzi jego interesom, a więc, by po stronie obrońcy kwestionującego wyrokuniewinniający, istniało gravamen z rozumieniu art. 518 k.p.k. w zw. z art. 425 § 3 k.p.k.
Zważywszy na fakt, że obrońca może podejmować czynności jedynie na korzyść oskarżonego (art. 86 § 1 k.p.k.), zaś jego procesowe działania na etapie postępowania kasacyjnego wyznacza interes procesowy we wzruszeniu zapadłego rozstrzygnięcia (art. 518 k.p.k. w zw. z art. 425 § 3 k.p.k.), Sąd Najwyższy uznał, że choć obrońca wskazał w kasacji, że skarży wyrok w całości, nie było to sformułowanie skuteczne. Nie sposób bowiem przyjąć możliwości kwestionowania na korzyść orzeczenia o uniewinnieniu - nie jest już możliwe w zakresie takiego rozstrzygnięcia działanie na korzyść oskarżonego, skoro jest ono najbardziej korzystne spośród przewidzianych w Kodeksie postępowania karnego, a nadto nie można racjonalnie stwierdzić, że narusza ono prawa oskarżonego lub szkodzi jego interesom, a więc, by po stronie obrońcy kwestionującego wyrokuniewinniający, istniało gravamen z rozumieniu art. 518 k.p.k. w zw. z art. 425 § 3 k.p.k.
Dopuszczalne jest odwrócenia kierunku kasacji wniesionej na niekorzyść oskarżonego i orzeczenie na jego korzyść. Skoro bowiem kasacja wniesiona na niekorzyść oskarżonego może spowodować orzeczenie także na jego korzyść, jeżeli zachodzą przesłanki z art. 440 k.p.k. (arg. z art. 434 § 2 w zw. z art. 518 k.p.k.), to w razie stwierdzenia takiego naruszenia, z powodu którego orzeczenie jest jawnie sprzeczne z zasadami praworządnego i sprawiedliwego procesu karnego, w pełni uzasadnione jest wykorzystanie argumentu a minori ad maius i przyjęcie, że Sąd Najwyższy może orzec na korzyść oskarżonego.
Choć w postępowaniu kasacyjnym z mocy art. 518 k.p.k. odpowiednie zastosowanie znajduje wiele regulacji dotyczących postępowania odwoławczego, to podstawy kasacyjne określone zostały w sposób autonomiczny i nie może być tu mowy o odpowiednim stosowaniu przepisu art. 438 § 1 pkt 3 k.p.k., stwarzającego podstawę do wyrażania dezaprobaty wobec ustaleń faktycznych.
Warunkiem formalnym wniosku o przywrócenie terminu, o którym mowa w art. 126 § 1 k.p.k., jest po pierwsze, wykazanie, że niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, a po drugie, złożenie tego wniosku w terminie 7 dni od daty ustania przeszkody, która uniemożliwiała dokonanie określonej czynności w ustawowym terminie. Trzecim warunkiem formalnym jest zaś złożenie pisma procesowego, co do którego strona uchybiła terminowi, a które powinna złożyć wcześniej. Przyczyną niezależną od strony jest taka okoliczność, której strona nie mogła usunąć i dokonać wymaganej przez prawo czynności we właściwym czasie.
Dla oceny jakiego rodzaju sprawa (cywilna, rodzinna, z zakresu prawa pracy) była poddana pod osąd - miarodajny jest moment zamknięcia rozprawy przed sądem drugiej instancji oraz rzeczywista podstawa faktyczna powództwa, a nie postępowanie, w jakim niezgodnie z przepisami dana sprawa została rozpoznana. To samo dotyczy identyfikacji kategorii spraw wymienionych w kolejnych jednostkach redakcyjnych art. 3982 k.p.c.
O majątkowym charakterze sprawy decyduje ścisłe powiązanie zasadniczego przedmiotu rozstrzygnięcia z mieniem, wyrażające się w bezpośrednim wpływie rozstrzygnięcia na stan mienia powoda lub bezpieczeństwo tego mienia.
W przypadku, gdy przedmiotem zaskarżenia skargą kasacyjną jest rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji dotyczące obu połączonych spraw, należy wskazać w skardze dwie, a nie jedną wartości przedmiotu zaskarżenia, oddzielnie w stosunku do każdej ze spraw połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.
W sprawach, w których dopuszczalność skargi kasacyjnej jest uzależniona od wartości przedmiotu zaskarżenia, sąd jest uprawniony do jej badania i oznaczenia prawidłowej wysokości. Brak formalnego sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia podanej w apelacji (zażaleniu) nie eliminuje możliwości weryfikacji tej wartości.
Wartość przedmiotu zaskarżenia, określona przez wnoszącego skargę z naruszeniem reguł wynikających z art. 19-24 k.p.c., nie jest wiążąca dla oceny dopuszczalności skargi i podlega sprawdzeniu zarówno przez sąd drugiej instancji jak i Sąd Najwyższy, na podstawie art. 25 § 1 k.p.c.
Dopuszczalna jest skarga kasacyjna od wyroku orzekającego o roszczeniu windykacyjnym, jak i negatoryjnym, niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia, jeżeli w wyroku tym sąd przeprowadził rozgraniczenie na podstawie art. 36 ustawy z 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne.
W sporach sądowych o wysokość powtarzających się świadczeń z ubezpieczenia społecznego wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi obliczona za okres jednego roku, stosownie do wskazań zawartych w art. 22 k.p.c., różnica między hipotetyczną kwotą emerytury, jaką skarżący otrzymywałby, gdyby jego żądanie ustalenia wysokości świadczenia zostało uwzględnione, a emeryturą w kwocie faktycznie pobieranej.
Choć wartość przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną pozostaje zawsze w związku z wartością przedmiotu sporu wskazaną w powództwie, to jednak nie musi odpowiadać jej kwotowo. Jeżeli bowiem powództwo zostało częściowo uwzględnione, strona powodowa może w skardze kasacyjnej powołać jedynie wartość odpowiadającą różnicy wartości przedmiotu sporu i zasądzonej na jej rzecz kwoty, natomiast strona pozwana może złożyć skargę kasacyjną jedynie do wysokości kwoty zasądzonej od niej na rzecz powodów w wyroku sądu drugiej instancji.
W przypadku gdy w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu (art. 5191 § 1 k.p.c.), przedmiotem zaskarżenia jest jedynie orzeczenie dotyczące wysokości wynagrodzenia związanego z ustanowieniem służebności, to o dopuszczalności skargi kasacyjnej w zakresie roszczenia pieniężnego, które może być dochodzone odrębnie na ogólnych zasadach, decyduje wartość przedmiotu sporu związana z wysokością roszczenia pieniężnego, a zgodnie z art. 3982 § 1 zd. pierwsze k.p.c., skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych.
Prawidłowość ustaleń faktycznych oraz ocenę tych ustaleń można zwalczać jedynie za pomocą zarzutów naruszenia przepisów postępowania, wykazując przy tym, że określone uchybienia proceduralne mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.).
Przez przytoczenie podstaw kasacyjnych należy rozumieć dokładne wskazanie takiej podstawy oraz określenie tych przepisów prawa, które zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną zostały naruszone przez sąd wydający zaskarżone orzeczenie. Uzasadnienie skargi kasacyjnej powinno zaś zawierać rozwinięcie zarzutów kasacyjnych przez wyjaśnienie na czym naruszenie polegało i przedstawienie argumentacji na poparcie odmiennej wykładni przepisu niż zastosowana w zaskarżonym orzeczeniu, umotywowanie niewłaściwego zastosowania przepisu, zaś w odniesieniu do uchybień przepisom procesowym wykazanie, że zarzucane uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Uzasadnienie skargi kasacyjnej powinno zaś zawierać rozwinięcie zarzutów kasacyjnych przez wyjaśnienie na czym naruszenie polegało i przedstawienie argumentacji na poparcie odmiennej wykładni przepisu niż zastosowana w zaskarżonym orzeczeniu, umotywowanie niewłaściwego zastosowania przepisu, zaś w odniesieniu do uchybień przepisom procesowym wykazanie, że zarzucane uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Zarzut naruszenia art. 191 o.p. w zakresie dokonanej oceny materiału dowodowego i poczynionych czynności dowodowych jest tylko wówczas słuszny, gdy zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez organ wydający rozstrzygnięcie nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania. Zarzut taki winien polegać na wykazaniu, jakich uchybień w świetle norm prawnych, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego dopuściły się organy podatkowe, a następnie sąd oceniający działania tychże organów.
Przepis art. 151 p.p.s.a. - sam w sobie - może być naruszony tylko wówczas, gdy sąd uznając, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie - wydaje orzeczenie uwzględniające skargę, lub też odwrotnie, gdy zachodzi sprzeczność między stanowiskiem sądu zawartym w uzasadnieniu a treścią sentencji wyroku.
Gdy skarga kasacyjna zarzuca naruszenie prawa materialnego oraz naruszenie przepisów postępowania, co do zasady w pierwszej kolejności rozpoznaniu podlegają zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Dopiero bowiem po przesądzeniu, że stan faktyczny przyjęty przez sąd w zaskarżonym wyroku jest prawidłowy, albo nie został dostatecznie podważony, można przejść do skontrolowania procesu subsumcji danego stanu faktycznego pod zastosowany przez sąd pierwszej instancji przepis prawa materialnego.
Uchybienie skargi kasacyjnej polegające na nieprzyporządkowaniu poszczególnych zarzutów do konkretnego punktu art. 174 p.p.s.a. nie uzasadnia wprawdzie stwierdzenia, że skarga kasacyjna nie spełnia ustawowych wymogów określonych w art. 176 p.p.s.a. i podlega odrzuceniu, uzasadnia jednak stwierdzenie, że w sprawie nie został spełniony konieczny wymóg profesjonalizmu we wnoszeniu skargi kasacyjnej przez profesjonalnego pełnomocnika.
Nie chodzi o każde (jakiekolwiek) naruszenia przepisów postępowania, lecz o naruszenie kwalifikowane jego skutkiem, a mianowicie skutkiem, którego wpływ może nie pozostawać bez wpływu na inny wynik sprawy, co wymaga uprawdopodobnienia istnienia wpływu zarzucanego naruszenia prawa na wynik sprawy.
Niewykonanie przez organ podatkowy obowiązku wynikającego z art. 200 § 1 o.p. stanowi wprawdzie naruszenie prawa mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy, jednak skarżący, formułując zarzut naruszenia tego przepisu nie mogą ograniczyć się do odnotowania faktu takiego naruszenia, lecz powinni wykazać wpływ naruszenia na wynik sprawy.
Nie do zaakceptowania jest taka wykładnia art. 520 § 2 k.p.k., w świetle której nabywa uprawnienie do podniesienia w kasacji dopuszczalnego zarzutu rażącego naruszenia art. 440 k.p.k. w pełnym zakresie tylko oskarżony, który uprzednio zaskarżył wyrok sądu pierwszej instancji, a oskarżony, który nie skorzystał z tego uprawnienia, może z zarzutem o takim charakterze wystąpić tylko w zakresie, w jakim doszło do zmiany orzeczenia na jego niekorzyść, pomimo tego, że w obu tych przypadkach, gdy zajdzie taka potrzeba, sąd odwoławczy ma obowiązek ów przepis stosować poza granicami zaskarżenia, dokonując szerokiej kontroli wyroku sądu a quo, realizując to uprawnienie częstokroć właśnie w celu wyszukania uchybień niestanowiących przedmiotu apelacji, czyniąc to w celu - co do zasady - ewentualnej zmiany orzeczenia na korzyść oskarżonego. Taka interpretacja może być postrzegana wyłącznie w kategoriach przesadnego, nieuzasadnionego rolą art. 440 k.p.k. formalizmu procesowego.
Stwierdzenie uchybienia z art. 439 k.p.k. przełamuje ograniczenie niemożliwości stosowania w postępowaniu kasacyjnym art. 435 k.p.k. względem skazanego, który nie zaskarżył orzeczenia sądu I instancji i przez to zaniechanie utracił możliwość wniesienia kasacji. Stosownie do art. 520 § 3 k.p.k. stwierdzenie takiego uchybienia, reaktywuje utracone prawo strony do zaskarżenia prawomocnego wyroku w drodze kasacji, a to upoważnia Sąd Najwyższy do skorzystania z instytucji przewidzianej w art. 435 k.p.k. wobec takiego skazanego. Orzekanie w takiej sytuacji procesowej poza granicami kasacji na podstawie art. 435 k.p.k. zobowiązuje Sąd Najwyższy z urzędu do uchylenia orzeczenia na korzyść skazanych, którzy nie wnieśli kasacji, jeżeli je uchylił na rzecz skazanego, którego kasacja dotyczy, jeśli za takim rozstrzygnięciem przemawiają te same względy. Stwierdzenie tego rodzaju uchybienia zawsze obliguje Sąd Najwyższy do uchylenia takiego wyroku.
Nie zasługuje na akceptację twierdzenie o niedopuszczalności kasacji ze względu na fakt, że wniósł ją pełnomocnik R.B. jako "pokrzywdzonego". Nie ulega wątpliwości, że R.B. jest stroną - oskarżycielem posiłkowym i w takiej roli występował w toku postępowania sądowego przed sądami powszechnymi. Fakt, że nie został w taki sposób określony w kasacji, nie może mieć znaczenia dla jej formalnej skuteczności, skoro kasacja wskazuje go imiennie jako skarżącego.
Nie jest rolą Sądu Najwyższego czynienie własnych ustaleń faktycznych w przekazywanych mu do rozpoznania sprawach. Pamiętać należy, że celem postępowania kasacyjnego nie jest ani powielająca kontrolę apelacyjną ocena rozumowania sądu meriti, ani kontrola przeprowadzonych w sprawie ustaleń faktycznych.
Tylko strona, która złożyła wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego nabywa uprawnienie do złożenia kasacji w terminie 30 dni od otrzymania odpisu tego uzasadnienia. Pisemne uzasadnienie tych orzeczeń sąd odwoławczy co do zasady sporządza na wniosek strony (art. 457 § 2 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.). Nie może przy tym ulegać wątpliwości, że złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia otwiera drogę do wniesienia kasacji jedynie tej stronie, która złożyła ten wniosek - a nie innej, nawet znajdującej się po tej samej stronie "procesowej", np. oskarżycielowi posiłkowemu w sytuacji, gdy wniosek o uzasadnienie złożył prokurator, albo vice versa.
Tylko strona, która złożyła wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego nabywa uprawnienie do złożenia kasacji w terminie 30 dni od otrzymania odpisu tego uzasadnienia. Pisemne uzasadnienie tych orzeczeń sąd odwoławczy co do zasady sporządza na wniosek strony (art. 457 § 2 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.). Nie może przy tym ulegać wątpliwości, że złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia otwiera drogę do wniesienia kasacji jedynie tej stronie, która złożyła ten wniosek - a nie innej, nawet znajdującej się po tej samej stronie "procesowej", np. oskarżycielowi posiłkowemu w sytuacji, gdy wniosek o uzasadnienie złożył prokurator, albo vice versa.
Wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń (art. 84 § 1 k.p.k.). Taki pełnomocnik może sporządzić kasację również z własnej inicjatywy, ale w imieniu strony procesu realizując jej uprawnienia procesowe, a nie w imieniu własnym.
W zakresie normy art. 49 § 1 k.p.k za pokrzywdzonego uznaje się m.in. osobę fizyczną, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Przytaczana definicja ma charakter materialnoprawny. Oznacza to, że fakt naruszenia lub zagrożenia w wyniku przestępstwa, dobra prawnego konkretnej osoby należy odnosić do zespołu znamion przestępstwa (czynu współukaranego) będącego przedmiotem postępowania, wyznaczających (główny lub uboczny) przedmiot ochrony normą prawną, która została naruszona. Przepis art. 49 § 1 k.p.k stanowi przy tym, że wskazana relacja musi mieć charakter bezpośredni, z czego wynika, iż do kręgu pokrzywdzonych należy tylko ta osoba, której dobro prawne zostało działaniem przestępnym naruszone lub zagrożone wprost, a nie za pośrednictwem godzenia w inne dobro. Powyższe powoduje, że w postępowaniu dotyczącym określonego w przepisie art. 233 § 1 k.k czynu brak jest pokrzywdzonego (w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k), a w konsekwencji nie ma również osoby, która na podstawie art. 53 k.p.k mogłaby działać w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego, korzystającego ze statusu strony uprawnionej do wnoszenia zwykłych środków odwoławczych (art. 425 § 1 k.p.k) oraz nadzwyczajnych środków zaskarżenia, w tym kasacji (art. 520 § 1 k.p.k.).
Zgodnie z art. 519 k.p.k. i art. 520 § 1 k.p.k. kasacja, jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, przysługuje stronie od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego. Nie jest to zatem środek prawny, którym strona może skarżyć rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji. Konsekwentnie, zarzuty kasacji powinny wskazywać na uchybienia obciążające wyrok sądu odwoławczego, który orzekał w tej właśnie roli, rozpoznając zwykły środek odwoławczy od wyroku sądu pierwszej instancji. Ustawowy porządek proceduralny nie nadaje kasacji mocy środka inicjującego postępowanie w trzeciej instancji. Wszak orzeczenie sądu odwoławczego jest prawomocne i jako takie kończy postępowanie karne co do jego przedmiotu. Nadzwyczajny charakter kasacji jako środka zaskarżenia wyraża się w tym, że można w nim podnosić tylko zarzuty uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia (art. 523 § 1 k.p.k.).
Zgodnie z art. 3982 § 2 pkt 1 k.p.c. skarga kasacyjna nie przysługuje m.in. w sprawach o alimenty. Powyższe wyłączenie dopuszczalności skargi kasacyjnej obejmuje wszelkie postacie powództw dotyczących alimentów.
Wniosek o "uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania właściwemu Sądowi Okręgowemu" nie może być ani utożsamiany z żądaniem uchylenia orzeczenia w określonej części, ani uzupełniany założeniem sądu, że zakres żądanego uchylenia odpowiada wskazanemu przez stronę zakresowi zaskarżenia orzeczenia skargą kasacyjną. Określenie zakresu zaskarżenia oraz wniosku o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia stanowi przedmiot odrębnych wymogów formalnych skargi kasacyjnej, co oznacza, że strona powinna w obu tych kwestiach odrębnie sformułować własne stanowisko.
Zgodnie z art. 3982 § 2 pkt 1 k.p.c., w sprawie o rozwód skarga kasacyjna jest niedopuszczalna. Wyłączenie w powołanym przepisie możliwości wniesienia skargi kasacyjnej w sprawie o rozwód ma charakter generalny. Nie jest zatem dopuszczalna kontrola kasacyjna wydawanych w tych sprawach jakichkolwiek orzeczeń i to bez względu na charakter wadliwości, jakimi mogą być one dotknięte.
Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w każdej sprawie dotyczącej alimentów, nie wyłączając powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego obejmującego roszczenie alimentacyjne.
Świadectwo służby i świadectwo pracy jest tożsame co do funkcji. Rolą art. 3982 § 2 pkt 2 k.p.c. jest wyeliminowanie z zakresu kontroli kasacyjnej spraw "drobnych". Kierując się tym celem trudno dopatrzyć się istotnych różnić przemawiających za uznaniem, że funkcjonariusze znajdują się w uprzywilejowanej sytuacji w zakresie dopuszczalności wywiedzenia skargi kasacyjnej niż pracownicy. W ocenie Sądu Najwyższego, w tym wypadku myślenie per analogiam, zwycięża nad interpretowaniem przepisu postępowania według wzorca a contrario.
Pojęcie sprawy o czynsz najmu lub dzierżawy w rozumieniu art. 3982 § 2 pkt 1 k.p.c. powinno być interpretowane szeroko i sprawą taką jest sprawa dotycząca płacenia czynszu, jego rodzaju, wysokości, sposobu płacenia, istnienia zobowiązania z tego tytułu, jak również sprawa o ustalenie stosunku prawnego lub o ukształtowanie, jeżeli ich przedmiotem ma być czynsz najmu lub dzierżawy. Pojęcie to obejmuje również sprawy o odsetki za opóźnienie w zapłacie czynszu, a także sprawy, w której pozwany kwestionuje swoją legitymację bierną, legitymację czynną powoda lub istnienie zobowiązania z tytułu czynszu.
Stosownie do art. 3982 § 2 pkt 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest niedopuszczalna m.in. w sprawach o czynsz najmu lub dzierżawy. Pod pojęciem spraw o czynsz najmu lub dzierżawy rozumiane są, niezależnie od sposobu obrony pozwanego, sprawy dotyczące uiszczania czynszu, jego rodzaju, wysokości, sposobu płacenia, istnienia zobowiązania z tego tytułu, sprawy o ustalenie stosunku prawnego lub o ukształtowanie, jeżeli ich przedmiotem ma być czynsz najmu, jak również sprawy o zwrot nadpłaconego czynszu.
Sformułowanie z art. 3982 § 2 pkt 2 k.p.c., ma szeroki zakres i obejmuje ono nie tylko roszczenie o wydanie świadectwa pracy lub jego sprostowanie (art. 97 k.p.), ale także roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy (art. 99 k.p.). Można też przyjąć, że wyłączenie to dotyczy nie tylko odszkodowania określonego w art. 99 k.p. (z tytułu pozostawania bez pracy), ale także naprawienia jakiejkolwiek szkody spowodowanej wystawieniem niewłaściwego świadectwa pracy, gdyż także taka sprawa mieści się w pojęciu sprawy o "roszczenie związane ze świadectwem pracy". Tak przyjmując należałoby stwierdzić, że sprawa o naprawienie szkody polegającej na pobieraniu zaniżonego świadczenia z ubezpieczenia społecznego wskutek wydania niewłaściwego świadectwa pracy byłaby objęta wyłączeniem z art. 3982 § 2 pkt 2 k.p.c., a więc skarga kasacyjna byłaby w niej niedopuszczalna bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia.
Wyłączenie spraw o alimenty z kategorii spraw podlegających zaskarżeniu skargą kasacyjną dotyczy wszelkich postępowań dotyczących obowiązku dostarczania środków utrzymania, w tym obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny na podstawie art. 27 k.r.o.
Skargę kasacyjną cechuje wysoki stopień sformalizowania i z tego powodu, jej sporządzenie, jest objęte przymusem adwokackim. Tego rodzaju środek odwoławczy winien bowiem spełniać formalną poprawność konstrukcji przewidzianej dla tego rodzaju pisma (art. 175 § 1 p.p.s.a.). Zarzucając więc Sądowi Wojewódzkiemu naruszenie określonych przepisów prawa, autor skargi kasacyjnej winien zatem wskazać konkretne przepisy, których naruszenia - jego zdaniem - dopuścił się Sąd I instancji, a przez co należało rozumieć określenie takich przepisów zgodnie z systematyzacją przyjętą w aktach prawa. W przypadku zatem, gdy artykuł dzielił się na dalsze jeszcze jednostki redakcyjne, w postaci np.: ustępu, paragrafu, punktu (i.t.d.), obowiązkiem sporządzającego skargę kasacyjną było dokładne wskazanie przepisu, objętego zarzutem i określenie aktu prawnego, w którym się on znajdował, poprzez przytoczenie nazwy tego aktu, daty i miejsca publikacji. Sąd Kasacyjny nie może bowiem sam skargi kasacyjnej ani poprawiać, ani orzekać na zasadzie domyślania się.
Skarga kasacyjna jest środkiem odwoławczym wysoce sformalizowanym, dlatego też art. 175 p.p.s.a. wprowadza przymus adwokacko-radcowski przy jej sporządzaniu. Opiera się on na założeniu, że powierzenie czynności sporządzenia skargi kasacyjnej wykwalifikowanym prawnikom zapewni jej odpowiedni poziom merytoryczny i formalny, umożliwiający sądowi kasacyjnemu dokonanie kontroli zaskarżonego orzeczenia, czyli zapewni profesjonalność jej sporządzenia.
W postępowaniu kasacyjnym obowiązuje wynikająca z art. 183 § 1 p.p.s.a. zasada związania Naczelnego Sądu Administracyjnego podstawami i granicami zaskarżenia, wskazanymi w skardze kasacyjnej. Wskazane w tym środku zaskarżenia przyczyny wadliwości kwestionowanego orzeczenia determinują zakres jego kontroli przez Sąd drugiej instancji. Naczelny Sąd Administracyjny zobowiązany jest do podjęcia działań z urzędu jedynie w sytuacjach określonych w art. 183 § 2 p.p.s.a., które w niniejszej sprawie nie występują. Skarga kasacyjna jest więc sformalizowanym środkiem prawnym, obwarowanym m.in. przymusem sporządzenia jej przez profesjonalnego pełnomocnika (art. 175 § 1-3 p.p.s.a.), który opiera się na założeniu, że powierzenie tej czynności wykwalifikowanym prawnikom zapewni skardze odpowiedni poziom merytoryczny i formalny.
Dopuszczalne jest złożenie uzupełnienia uzasadnienia skargi kasacyjnej, ale mając na uwadze sformalizowany charakter skargi kasacyjnej, pismo to również powinno zostać sporządzone przez profesjonalnego pełnomocnika, żeby mogło zostać potraktowane jako integralna część skargi kasacyjnej objętej tego rodzaju przymusem adwokacko-radcowskim.
Związanie podstawami skargi kasacyjnej wymaga prawidłowego ich określenia, oznacza to konieczność powołania konkretnych przepisów prawa, którym - zdaniem skarżącego kasacyjnie - uchybił sąd pierwszej instancji, określenia w odniesieniu do zarzutu naruszenia przepisów prawa materialnego, jaką postać miało to naruszenie, a w razie zgłoszenia zarzutu naruszenia prawa procesowego - wykazania dodatkowo, że to wytknięte uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Kasacja nieodpowiadająca tym wymaganiom, pozbawiona konstytuujących ją elementów treściowych, uniemożliwia sądowi ocenę jej zasadności.
Naczelny Sąd Administracyjny kontroluje wyrok sądu pierwszej instancji w zakresie oznaczonym skargą kasacyjną i nie jest uprawniony ani do zmiany, ani do uzupełniania tego zakresu. Zatem nie ma kompetencji dokonywania za wnoszącego skargę kasacyjną wyboru, który przepis prawa został naruszony i dlaczego. Stanowi to bowiem powinność autora skargi kasacyjnej, który jest profesjonalnym pełnomocnikiem strony. Należy bowiem podkreślić, że przy sporządzaniu skargi kasacyjnej wprowadzono tzw. przymus adwokacki (art. 175 § 1 p.p.s.a.), aby nadać temu środkowi odwoławczemu charakter pisma o wysokim stopniu sformalizowania, gdy chodzi o wymogi dotyczące podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia jako istotnych elementów konstrukcji skargi kasacyjnej.
Wymóg podpisania skargi kasacyjnej wynikający z przepisu art. 175 § 1 p.p.s.a. ma charakter materialnoprawny i nie podlega sanowaniu.
W sytuacji gdy wniesiona skarga kasacyjna została podpisana przez osobę niewymienioną w art. 175 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r. poz. 329 z późn. zm.), nie jest obowiązkiem sądu rozważanie, na podstawie treści pisma, jego oznaczenia czy przedłożonych przy nim załączników, czy skargę kasacyjną faktycznie sporządził profesjonalny pełnomocnik, który jednak jej nie podpisał i nie wniósł do sądu z przyczyn wynikających z zasad obiegu korespondencji stosowanych przez organ.
Doradca podatkowy może stosownie do art. 175 § 3 p.p.s.a. sporządzić skargę kasacyjną w sprawach obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami. Natomiast pisma Samorządowego Kolegium Odwoławczego pozostawiającego wniosek skarżącej bez rozpoznania, nie można zakwalifikować do katalogu spraw dotyczących obowiązków podatkowych ani celnych oraz spraw dotyczących egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami. Skarga kasacyjna powinna być zatem sporządzona przez fachowego pełnomocnika, którym jest radca prawny lub adwokat.
Norma zawarta w art. 522 k.p.k. pozwala wnieść kasację, wprawdzie tylko raz, ale każdemu z uprawnionych podmiotów zaś uprawnionym, odrębnym, podmiotem jest, oprócz samej strony, każdy z obrońców oskarżonego.
Celem postępowania kasacyjnego jest wyeliminowanie z obrotu prawnego orzeczeń dotkniętych poważnymi wadami w postaci bezwzględnych przyczyn odwoławczych lub innych naruszeń prawa, ale o charakterze rażącym, a jednocześnie takich, które mogły mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Możliwość wniesienia skutecznej kasacji jest zatem istotnie ograniczona. Postępowanie kasacyjne nie jest bowiem postępowaniem, które ponawiać ma kontrolę odwoławczą. W toku tego postępowania z założenia nie dokonuje się zatem kontroli poprawności oceny poszczególnych dowodów, nie weryfikuje zasadności ustaleń faktycznych i nie bada współmierności orzeczonej kary.
Droga do wnoszenia kasacji przez ten sam podmiot od tego samego wyroku jest zamknięta, także w wypadku, gdy prawomocnie odmówiono przyjęcia poprzednio wniesionej skargi.
Stosownie do art. 522 k.p.k. dopuszczalna jest kasacja wnoszona przez uprawniony podmiot, od orzeczenia podlegającego zaskarżeniu tym środkiem, po uprzednim oddaleniu kasacji innego podmiotu od tego orzeczenia, choćby podnosiła ona taki sam zarzut, czyli wskazywała na obrazę prawa, co do której wypowiadał się uprzednio Sąd Najwyższy, rozpoznając poprzednią skargę kasacyjną.
Kolejny dokument zatytułowany "kasacja" - pochodzący od tych samych autorów i dotyczący tego samego skazanego i wyroku - nie może być postrzegany jako odrębny (nowy) nadzwyczajny środek zaskarżenia.
Art. 522 k.p.k. jednoznacznie wyłącza możliwość wniesienia powtórnej kasacji przez tę samą stronę od tego samego orzeczenia, przy czym zakaz ten dotyczy także kasacji, której dotyczyła odmowa przyjęcia.
Jeżeli obrońca skazanego skorzysta z prawa do wniesienia kasacji i zostanie ona rozpoznana przez Sąd Najwyższy, ponowne wniesienie kasacji przez tą samą stronę nie jest dopuszczalne. Dlatego też zasadne jest w takiej sytuacji odmówienie przyjęcia kasacji skazanego bez wzywania go do usunięcia braków formalnych.
Zakaz wyrażony w art. 522 k.p.k. nie dotyczy występowania z kasacją wobec tego samego oskarżonego, ale w odniesieniu do innego orzeczenia, nawet jeżeli orzeczenie to było powiązane z uprzednio złożoną kasacją i zawiera takie samo rozstrzygnięcie jak wcześniej uchylone.Sformułowana w art. 2 § 2 k.p.k. zasada prawdy materialnej wprowadza wprawdzie w procesie karnym wymóg opierania wszelkich rozstrzygnięć na zgodnych z prawdą ustaleniach faktycznych, rozumie się jednak przez nie ustalenia udowodnione, a więc takie, gdy w świetle przeprowadzonych dowodów fakt przeciwny dowodzonemu jest niemożliwy lub wysoce nieprawdopodobny.
Obowiązującą tzw. kombinowaną metodę wykładni oświadczeń woli, stanowiącą koncepcję pośrednią między metodą subiektywną i obiektywną (zob. uchwałę 7 sędziów SN z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95, OSNC 1995, Nr 12, poz. 168, a także np. wyroki SN: z dnia 29 stycznia 2002 r., V CKN 679/00, niepubl., z dnia 5 października 2005 r., II CK 122/05, niepubl., z dnia 7 marca 2007 r., II CSK 489/06, niepubl., z dnia 29 kwietnia 2009 r., II CSK 614/08, OSNC 2010, Nr 2, poz. 32, z dnia 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, OSNC-ZD 2012, nr B, poz. 40, z dnia z 13 czerwca 2012 r., II CSK 614/11, niepubl., z dnia 27 czerwca 2014 r., V CSK 433/13, niepubl. i z dnia 31 maja 2017 r., V CSK 433/16, niepubl.). Nie można nadto zapominać, że jedną z podstawowych wartości jest ochrona zaufania adresata oświadczenia do jego treści (zob. np. wyrok SN z dnia 12 listopada 2003 r., I PK 2/03, Legalis). Nabiera ona szczególnie znaczenia w sytuacji, gdy jedna ze stron była autorem umowy, zaś druga nie miała wpływu na jej treść.
Podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalania faktów lub oceny dowodów. Oznacza to, że za niedopuszczalne należy uznać zarzuty dotyczące naruszenia tych przepisów, które regulują ustalenie faktów bezdowodowo (art. 228-231 k.p.c.) oraz przepisów o ustalaniu faktów dowodowo (art. 233 § 1 k.p.c.).Wyłączenie z podstawy kasacyjnej zarzutów dotyczących oceny dowodów i związanie Sądu Najwyższego ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia (art. 39813 § 2 k.p.c.) nie oznacza niemożności skutecznego zakwestionowania ustalonego przez sąd stanu faktycznego. Nastąpi to przez powołanie się na takie naruszenie przepisów postępowania, których ostateczną konsekwencją jest błędne ustalenie stanu faktycznego, a które nie należą do kategorii błędnej oceny dowodów, ani też błędnego wnioskowania.
Skarga kasacyjna ograniczona tylko do zarzutów dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów i niewskazująca na inne naruszenia prawa jest niedopuszczalna.
Zaniechanie przez sąd dopuszczenia dowodu z urzędu może stanowić usprawiedliwioną podstawę kasacyjną, jeżeli w wyniku tego zaniechania nie zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności sporne, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Z art. 3983 k.p.c. wynika, że dopuszczalne jest oparcie skargi kasacyjnej na podstawie naruszenia przepisów postępowania, jednakże z wyłączeniem zarzutów dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów i to nawet wówczas, gdy zarzucone w tym zakresie naruszenie prawa mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Skarga kasacyjna, która zostałaby ograniczona wyłącznie do zarzutów dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów, i nie wskazywałaby na inne naruszenia prawa jest niedopuszczalna.
Naruszenie przez sąd drugiej instancji zasad sporządzania uzasadnienia orzeczenia (aktualnie uregulowanych w art. 3271 k.p.c. oraz art. 387 § 21 k.p.c.) jedynie wyjątkowo może stanowić usprawiedliwioną podstawę kasacyjną, co ma miejsce, gdy wskutek uchybienia wymaganiom stawianym uzasadnieniu zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli kasacyjnej.
Przesłanką przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania nie jest oczywiste naruszenie konkretnego przepisu prawa materialnego lub procesowego, lecz sytuacja, w której naruszenie to spowodowało wydanie oczywiście nieprawidłowego orzeczenia. Sam zarzut naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu (przepisów) nie prowadzi wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Odnosząc się do przesłanki określonej w art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c., należy zauważyć, że wynika ona zwykle z oczywistego, widocznego prima facie naruszenia przepisów prawa polegającego na sprzeczności wykładni lub stosowania prawa z jego brzmieniem lub powszechnie przyjętymi regułami interpretacji. Nie chodzi zatem o takie naruszenie prawa, które może stanowić podstawę skargi w rozumieniu art. 3984 k.p.c., lecz o naruszenie kwalifikowane.
Zgodnie z art. 3983 § 1 pkt 2 k.p.c. skargę kasacyjną można oprzeć na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, który ocenia się przez odniesienie konkretnego rozstrzygnięcia do podstawy materialnoprawnej orzeczenia co do istoty sprawy. Oczywista zasadność skargi determinuje więc konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia, wynikającą z naruszenia przepisów prawa materialnego. Zatem oparcie argumentacji wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania tylko na naruszeniu przepisów postępowania - w wypadku zaskarżenia orzeczenia co do istoty sprawy - jest niewystarczające, nie pozwala bowiem na stwierdzenie, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Datą wniesienia skargi kasacyjnej jest data, w której skarga została złożona w sądzie właściwym. W wypadku wniesienia środka odwoławczego do niewłaściwego sądu i przekazania go następnie właściwemu sądowi, do oceny zachowania terminu do wniesienia tego środka miarodajna jest data nadania go przez sąd niewłaściwy do sądu właściwego, a nie data nadania na adres sądu niewłaściwego. Nie ma zatem znaczenia kiedy skarga kasacyjna została złożona do sądu niewłaściwego, lecz data, w której wpłynęła do sądu właściwego, czy w której skarga została przekazana sądowi właściwemu.
Tylko wtedy, gdy strona zażąda w terminie tygodniowym od doręczenia jej orzeczenia wraz z jego uzasadnieniem, można mówić, że spełnione zostało wstępne wymaganie dla powstania możliwości wniesienia skargi kasacyjnej. Jeżeli strona z takim żądaniem nie wystąpiła, bądź też występując z nim przekroczyła siedmiodniowy termin do zgłoszenia żądania doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem, dwumiesięczny termin, przewidziany w art. 3985 § 1 k.p.c., w ogóle nie może rozpocząć biegu.
Tylko wtedy, gdy strona zażąda w terminie tygodniowym od doręczenia jej orzeczenia wraz z jego uzasadnieniem, można mówić, że spełnione zostało wstępne wymaganie dla powstania możliwości wniesienia skargi kasacyjnej. Jeżeli strona z takim żądaniem nie wystąpiła, bądź też występując z nim przekroczyła siedmiodniowy termin do zgłoszenia żądania doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem, dwumiesięczny termin, przewidziany w art. 3985 § 1 k.p.c., w ogóle nie może rozpocząć biegu.
Artykuł 124 § 3 in fine k.p.c., określający datę doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem pełnomocnikowi z urzędu jako początek biegu terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, dotyczy oznaczonej sytuacji procesowej i jako przepis o charakterze wyjątku nie podlega wykładni rozszerzającej.
Termin do wniesienia skargi kasacyjnej (wynikający z art. 3985 § 1 k.p.c.) jest terminem ciągłym, a więc kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada dacie doręczenia orzeczenia stronie skarżącej - art. 112 k.c. w związku z art. 165 § 1 k.p.c.
Warunkiem dopuszczalności skargi kasacyjnej jest doręczenie stronie orzeczenia wraz z uzasadnieniem, które musi być poprzedzone skutecznym uprzednim złożeniem wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem. Czynności te powinny być dokonane z należytą starannością i dbałością o interes reprezentowanej strony. Podnieść należy, że bez uprzedniego zapoznania się z uzasadnieniem orzeczenia niemożliwe jest sporządzenie prawidłowej skargi kasacyjnej.
Skarga kasacyjna musi bowiem zostać sporządzona i wniesiona przez upoważnionego do tego pełnomocnika. Udzielenie pełnomocnictwa po upływie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej uprawnia do działania w dalszym postępowaniu kasacyjnym, ale nie może stanowić potwierdzenia czynności, której dokonał nieumocowany do tego pełnomocnik.
Modyfikacja zakresu żądanego przez pozwanego uchylenia lub uchylenia i zmiany wyroku w celu jego dostosowania do zakresu zaskarżenia jest ewentualnie możliwa, przed upływem (a zatem w toku) dwumiesięcznego terminu wyznaczonego przez ustawę na wniesienie skargi kasacyjnej (art. 3985 § 1 k.p.c.) Wadliwości ujawnione w tym zakresie po jego upływie mają charakter nieusuwalny (art. 3986 § 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 3984 § 1 pkt 1 k.p.c.), w związku z czym zmiana treści skargi kasacyjnej dotycząca jej wymogów konstrukcyjnych, dokonana przez skarżącego po upływie terminu na wniesienie skargi jest bezskuteczna.
Współuczestnik jednolity, który w ustawowym terminie nie zażąda doręczenia wyroku sądu drugiej instancji z uzasadnieniem, może wnieść skargę kasacyjną, jeśli wniosek taki złoży inny współuczestnik. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej biegnie wtedy od dnia doręczenia wyroku z uzasadnieniem współuczestnikowi, który o to wniósł.
Zmiana lub rozszerzenie podstaw kasacyjnych ograniczone jest natomiast, określonym w art. 177 § 1 p.p.s.a. terminem do wniesienia skargi kasacyjnej. Rozwiązaniu temu towarzyszy równolegle uprawnienie strony postępowania do przytoczenia nowego uzasadnienia podstaw kasacyjnych sformułowanych w skardze. Wywołane skargą kasacyjną postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym podlega więc zasadzie dyspozycyjności i nie polega na ponownym rozpoznaniu sprawy w jej całokształcie, lecz ogranicza się do rozpatrzenia poszczególnych zarzutów przedstawionych w skardze kasacyjnej w ramach wskazanych podstaw kasacyjnych. Istotą tego postępowania jest bowiem weryfikacja zgodności z prawem orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz postępowania, które doprowadziło do jego wydania.
Warunkiem wniesienia skargi kasacyjnej w przypadku oddalenia skargi przez sąd pierwszej instancji jest terminowe złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji.
Uzasadnienie danego zarzutu jest jednym z elementów konstrukcyjnych skargi kasacyjnej, a ewentualne braki w tym zakresie nie mogą zostać uzupełnione po upływie terminu przewidzianego w art. 177 § 1 p.p.s.a. Przez uzasadnienie podstawy kasacyjnej należy rozumieć takie rozwinięcie zarzutów kasacyjnych, w którym strona wyjaśnia, na czym dane naruszenie polegało i przedstawienie argumentacji na poparcie twierdzeń, że uchybienie przepisom postępowania mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Brak takiego uzasadnienia oznacza również, że z uwagi na art. 183 § 1 p.p.s.a. dany zarzut nie może zostać merytorycznie rozpoznany przez Naczelny Sąd Administracyjny.
Obowiązek uzasadnienia zarzutów nakłada na sporządzającego skargę kasacyjną powinność połączenia poszczególnych zarzutów z argumentami uzasadnienia. Jakkolwiek przepisy nie wprowadzają w tym zakresie szczególnych wymagań dla konstrukcji uzasadnienia i skutek ten możliwy jest do osiągnięcia w dowolny sposób, to musi być możliwe względnie jednoznaczne przyporządkowanie poszczególnych argumentów do zarzutów, tak aby Naczelny Sąd Administracyjny mógł odnieść się do nich, rozpoznając skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny nie może we własnym zakresie decydować, jakich argumentów strona zamierzała użyć dla uzasadnienia stawianych zarzutów. Argumenty uzasadnienia powinny także postawać w rzeczowym związku z przedmiotem zarzutów.
Przedmiotem kontroli kasacyjnej jest wyrok sądu pierwszej instancji, co powoduje, że zarzuty zawarte w skardze kasacyjnej odnosić się muszą do działania tego sądu, a nie organów. Dla poprawności zarzutu naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisów postępowania konieczne jest co do zasady wskazanie przepisów procedury sądowoadministracyjnej naruszonych przez ten sąd w powiązaniu z właściwymi przepisami regulującymi postępowanie przed organami administracji publicznej. Przedmiotem zaskarżenia jest bowiem orzeczenie sądu, a nie akt lub czynność administracji publicznej. Sąd administracyjny nie stosuje bowiem przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego czy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a jedynie ocenia prawidłowość ich zastosowania przez organy.
Sąd administracyjny nie stosuje przepisów k.p.a., lecz dokonuje kontroli, czy w postępowaniu zakończonym zaskarżoną decyzją (postanowieniem) przepisy te prawidłowo zastosowały organy administracji. Prawidłowa konstrukcja zarzutu naruszenia przepisów postępowania wymaga zatem powiązania przepisów k.p.a. z odpowiednimi przepisami p.p.s.a., czego autor skargi kasacyjnej zaniechał.
Przytoczone w tym środku odwoławczym przyczyny wadliwości zaskarżonego orzeczenia determinują zakres jego kontroli przez Naczelny Sąd Administracyjny. Sąd ten, w odróżnieniu od wojewódzkiego sądu administracyjnego, nie bada całokształtu sprawy, tylko weryfikuje zasadność postawionych w skardze kasacyjnej zarzutów. Wskazanie podstaw skargi kasacyjnej wymaga prawidłowego ich określenia w samej skardze kasacyjnej, co oznacza konieczność powołania konkretnych przepisów prawa, którym uchybił Sąd, uzasadnienia zarzutu ich naruszenia, a w razie zgłoszenia zarzutu naruszenia prawa procesowego wskazania, że uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Naruszenie prawa materialnego może przejawiać się w dwóch postaciach: jako błędna wykładnia albo jako niewłaściwe zastosowanie określonego przepisu prawa. Podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego przez jego błędną wykładnię wykazać należy, że sąd mylnie zrozumiał stosowany przepisprawa, natomiast uzasadniając zarzut niewłaściwego zastosowania przepisu prawa materialnego wykazać należy, że sąd stosując przepis popełnił błąd subsumcji, czyli że niewłaściwie uznał, iż stan faktyczny przyjęty w sprawie nie odpowiada stanowi faktycznemu zawartemu w hipotezie normy prawnej zawartej w przepisie prawa. W obu tych przypadkach autor skargi kasacyjnej wykazać musi, jak w jego ocenie powinien być rozumiany stosowany przepisprawa, czyli jaka powinna być jego prawidłowa wykładnia.
Zarzuty naruszenia prawa materialnego nie powinny służyć kwestionowaniu oceny stanu faktycznego przyjętego za podstawę wyrokowania w sprawie, zaś konsekwencją zasady dyspozycyjności obowiązującej w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym jest, że Sąd ten nie może domniemywać granic zaskarżenia wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego, albowiem te wyznaczają granice zarzutów skargi kasacyjnej, a nie jest dopuszczalna rozszerzająca wykładnia zakresu zaskarżenia i jego kierunków oraz konkretyzowanie czy też uściślanie zarzutów skargi kasacyjnej bądź precyzowanie ich za stronę skarżącą kasacyjnie.
Jeżeli wnoszący kasację został pozbawiony wolności po jej wniesieniu, ale w czasie, w którym ciążył na nim obowiązek uiszczenia opłaty i obowiązku tego do chwili pozbawienia wolności nie zrealizował, korzysta ze zwolnienia od opłaty na podstawie art. 527 § 2 k.p.k.
Nie należy wzywać do uiszczenia opłaty od kasacji, gdy została ona sporządzona i wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego, ale jest niedopuszczalna (np. art. 523 § 2). Jeżeli natomiast strona, i to przez podmiot fachowy, wniosła niedopuszczalną kasację i opłaciła ją, wywołując postępowanie w przedmiocie tej kasacji, choćby jedynie co do jej dopuszczalności, to powinna ona ponosić koszty tego postępowania wywołanego jej niedopuszczalną skargą.
Stosownie do treści art. 527 § 1 k.p.k. "do kasacji strona dołącza dowód uiszczenia opłaty sądowej". Z przepisu tego jednoznacznie wynika, że obowiązkiem strony jest nie tylko uiszczenie opłaty sądowej od kasacji, lecz także dołączenie dowodu uiszczenia tej opłaty.
Przepis art. 527 § 1 k.p.k. przewiduje obowiązek uiszczenia opłaty od kasacji, ale aktualizuje się on dopiero z chwilą złożenia kasacji sporządzonej przez adwokata lub radcę prawnego. Postąpieniem przedwczesnym było zatem żądanie w konkretnej sprawie uiszczenia opłaty w sytuacji, gdy kasacja nie została jeszcze sporządzona i podpisana przez podmiot fachowy.
Obowiązek opłaty od kasacji obejmuje oskarżyciela posiłkowego.
Choć zatem nie ma - z jednej strony - przeszkód procesowych, by o zwrocie opłaty (stanowiącej komponentę kosztów procesu: art. 616 § 2 pkt 1 k.p.k.) orzekać na późniejszym etapie toczącego się w dalszym ciągu postępowania sądowego, tj. w orzeczeniu kończącym to postępowanie, a wręcz można powiedzieć, że tego typu postąpienie najściślej współbrzmi z literą prawa (art. 626 § 1 k.p.k.), to należy także zwrócić uwagę na to, że brak jest wyraźnych przeciwwskazań natury ustawowej, by w przedmiocie ewentualnego zwrotu opłaty z uwagi na uwzględnienie skargi na wyrok sądu odwoławczego (art. 527 § 4 k.p.k. w zw. z art. art. 539f k.p.k.) orzekł sąd właściwy do rozpoznania tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia, który środek ten uwzględnił.
W rozdziale 70 k.p.k. brak regulacji odnoszącej się do kosztów postępowania skargowego. Wprawdzie w art. 539f k.p.k. ujęte zostały przepisy z rozdziału poświęconego kasacji, jako mające odpowiednie zastosowanie w postępowaniu unormowanym w rozdziale 55a k.p.k., ale nie ma wśród nich takich, które by dotyczyły kosztów postępowania. Oznacza to, że - poza kwestią opłaty od skargi (art. 539f k.p.k. w zw. z art. 527 § 1-4 k.p.k.) - ustawa procesowa w sposób szczególny nie reguluje kosztów związanych z postępowaniem skargowym. W konsekwencji przyjąć należy, iż będą miały w tym zakresie zastosowanie przepisy ogólne dotyczące kosztów procesu zawarte w rozdziale 68 Kodeksu postępowania karnego. Stąd też dopiero - stosownie do treści art. 626 § 1 k.p.k. - w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd określi, kto, w jakiej części i zakresie ponosi koszty procesu. Te koszty stanowić będą także uzasadnione wydatki oskarżonego z tytułu ustanowienia obrońcy w postępowaniu skargowym i zleceniu mu dokonania czynności w postaci sporządzenia odpowiedzi na skargę, o ile wykonanie tych czynności nie było objęte wcześniejszymi (pierwotnymi) wydatkami oskarżonego na ustanowienie obrońcy.
W rozdziale 70 k.p.k. brak regulacji odnoszącej się do kosztów postępowania skargowego. Wprawdzie w art. 539f k.p.k. ujęte zostały przepisy z rozdziału poświęconego kasacji, jako mające odpowiednie zastosowanie w postępowaniu unormowanym w rozdziale 55a k.p.k., ale nie ma wśród nich takich, które by dotyczyły kosztów postępowania. Oznacza to, że - poza kwestią opłaty od skargi (art. 539f k.p.k. w zw. z art. 527 § 1-4 k.p.k.) - ustawa procesowa w sposób szczególny nie reguluje kosztów związanych z postępowaniem skargowym. W konsekwencji przyjąć należy, iż będą miały w tym zakresie zastosowanie przepisy ogólne dotyczące kosztów procesu zawarte w rozdziale 68 Kodeksu postępowania karnego. Stąd też dopiero - stosownie do treści art. 626 § 1 k.p.k. - w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd określi, kto, w jakiej części i zakresie ponosi koszty procesu. Te koszty stanowić będą także uzasadnione wydatki oskarżonego z tytułu ustanowienia obrońcy w postępowaniu skargowym i zleceniu mu dokonania czynności w postaci sporządzenia odpowiedzi na skargę, o ile wykonanie tych czynności nie było objęte wcześniejszymi (pierwotnymi) wydatkami oskarżonego na ustanowienie obrońcy.
Odpowiedź na skargę kasacyjną może być wniesiona w terminie dwutygodniowym od doręczenia odpisu skargi (art. 3987 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.). Takiej odpowiedzi nie stanowi tak nazwane pismo procesowe, wniesione po upływie ustawowego terminu do dokonania tej czynności.
Nie stanowi odpowiedzi na skargę pismo procesowe, wniesione po upływie ustawowego terminu do dokonania tej czynności. W zakresie zawartego w nim wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym, obejmujących sporządzenie i wniesienie odpowiedzi na skargę kasacyjną nie wywołuje ono skutków.
Dla spełnienia wymogu z art. 3984 § 2 k.p.c. konieczne jest zawarcie w skardze kasacyjnej odrębnego wniosku o jej przyjęcie do rozpoznania, zawierającego profesjonalny wywód prawny nawiązujący do wskazanych w art. 3989 § 1 k.p.c. przesłanek przedsądu ze wskazaniem, które z nich występują w sprawie i z uzasadnieniem stanowiska skarżącego. Ze względu na odmienny cel instytucji przedsądu i jej odrębne oraz kwalifikowane przesłanki, wskazanie i uzasadnienie okoliczności decydujących o przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania nie może polegać na odwołaniu się do podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia. W prawidłowo sporządzonej skardze kasacyjnej oba powyższe elementy muszą pojawić się oddzielnie i autonomicznie. Sąd Najwyższy nie jest bowiem trzecią instancją sądową i nie rozpoznaje sprawy, a jedynie skargę kasacyjną, będącą szczególnym środkiem zaskarżenia, wnoszonym i rozpoznawanym nie tylko w interesie skarżącego, ale przede wszystkim w interesie publicznym.
Powołanie się przez podmiot wnoszący skargę kasacyjną na przesłankę zawartą w art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c. zobowiązuje do przedstawienia wywodu prawnego zmierzającego do wykazania kwalifikowanej postaci naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego polegającej na jego oczywistości, widocznej prima facie, przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, bez potrzeby wchodzenia w szczegóły, czy dokonywania pogłębionej analizy tekstu wchodzących w grę przepisów i doszukiwania się ich znaczenia, co daje podstawy do uznania skargi za oczywiście uzasadnioną.
Koszty odpowiedzi na skargę kasacyjną, w której nie zawarto argumentów wskazujących na wady konstrukcyjne skargi, uzasadniających jej odrzucenie, nie mogą być - w razie odrzucenia skargi przez Sąd Najwyższy - uznane za koszty celowej obrony (art. 98 § 1 w związku z art. 39821 i art. 391 § 1 k.p.c.).
Skarga kasacyjna powinna spełniać wymagania konstrukcyjne wynikające z art. 3984 § 1 i 2 k.p.c. oraz wymagania formalne określone w art. 3984 § 3 k.p.c., który przewiduje między innymi obowiązek dołączenia do skargi odpowiedniej ilości jej odpisów w celu doręczenia stronie przeciwnej i dwóch odpisów przeznaczonych dla Sądu Najwyższego oraz dla Prokuratora Generalnego. Wymaganie dołączenia odpisu skargi kasacyjnej dla Prokuratora Generalnego wynika z możliwości zwrócenia się do tego podmiotu o zajęcie na piśmie stanowiska co do skargi kasacyjnej (art. 3988 § 1 k.p.c.). Niedołączenie do skargi kasacyjnej odpisów w wymaganej ilości stanowi brak formalny, podlegający usunięciu w trybie przewidzianym w art. 3986 § 1 k.p.c., ze skutkiem określonym w art. 3986 § 2 k.p.c.
O niedopuszczalnym naruszeniu (zwłaszcza o naruszeniu oczywistym) art. 45 ust. 1 nie świadczy także sama ingerencja w zasadę ciągłości (niezmienności) składu orzekającego. Wprawdzie rzeczywiście można mówić o zasadzie niezmienności składu kolegialnego od chwili jego wyłonienia w drodze losowania, zgodnie z art. 47a p.u.s.p. (art. 47b p.u.s.p.; por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2019 r., III UZP 10/19, OSNP 2020, Nr 6, poz. 58 i z dnia 1 lipca 2021 r., III CZP 36/20), jednakże jest to jedynie zasada rangi ustawowej, a przed jej wprowadzeniem w orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreślano - w szczególności w nawiązaniu do art. 323 k.p.c. - że w postępowaniu cywilnym nie obowiązuje ogólna zasada stałości (niezmienności) składu przez cały czas orzekania w sprawie.
W postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej nie może mieć zastosowania art. 3981 § 1 k.p.c., wyznaczający zakres orzeczeń zaskarżalnych skargą kasacyjną. W tej materii przepis art. 89 § 1 u.s.n. zawiera bowiem autonomiczną regulację, z której wynika, że przedmiotem skargi nadzwyczajnej może być każde orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, czyli nie tylko orzeczenie wymienione w art. 3981 § 1 k.p.c. Przepis art. 89 § 1 u.s.n. wyłącza więc stosowanie art. 3981 § 1 k.p.c. w postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej. Podobnie jest w wypadku podstaw skargi nadzwyczajnej. W postępowaniu wywołanym skargą nadzwyczajną nie może znajdować zastosowania art. 3983 k.p.c. definiujący podstawy skargi kasacyjnej, skoro podstawy skargi nadzwyczajnej są uregulowane odmiennie w art. 89 § 1 u.s.n. To samo dotyczy: (1) art. 3985 k.p.c. w zakresie terminu na wniesienie skargi, albowiem termin ten został dla skargi nadzwyczajnej określony w art. 89 § 3 i art. 115 ust. 1 u.s.n., (2) art. 39810 zd. 1 k.p.c. ze względu na odrębne ukształtowanie składu Sądu Najwyższego przy rozpoznawaniu skargi nadzwyczajnej w art. 94 u.s.n., (3) art. 39813 § 2 k.p.c. in fine, ponieważ skarga nadzwyczajna może zostać oparta na zarzucie błędu w ustaleniach faktycznych (art. 89 § 1 pkt 3 u.s.n.), co wyklucza w takim wypadku związanie Sądu Najwyższego ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, (4) art. 39814, 39815 § 1 zd. 1, 39816, 39819 zd. 1 k.p.c. z uwagi na odrębne uregulowanie sposobów rozstrzygnięcia skargi nadzwyczajnej w art. 91 § 1 u.s.n.
Skoro autokontroli dokonuje ten sam skład, to również na takim samym posiedzeniu co w sprawie pierwotnej (kontrolowanej). Jeżeli sędzia sprawozdawca (członek składu orzekającego) stwierdzi dopuszczalność zastosowania art. 179a p.p.s.a., kieruje sprawę do rozpoznania przez sąd na rozprawie albo na posiedzeniu niejawnym w składzie i terminie wyznaczonym przez przewodniczącego wydziału orzeczniczego. Skoro zatem pierwotna sprawa podlegała rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym, stąd i posiedzenie w ramach autokontroli miało taki charakter.
Podjęcie przez NSA uchwały zawierającej stanowisko prawne odmienne od przyjętego w wyroku WSA (a zbieżne z poglądem zaprezentowanym w skardze kasacyjnej oraz w zaskarżonej decyzji) może stanowić na podstawie art. 179a p.p.s.a. przesłankę uznania za oczywiście usprawiedliwione podstaw skargi kasacyjnej wniesionej od wyroku sądu administracyjnego pierwszej instancji. Nie wyłącza tego okoliczność że do podjęcia uchwały doszło już po wydaniu wyroku przez sąd administracyjny pierwszej instancji.
Podstawy skargi kasacyjnej są oczywiście usprawiedliwione w szczególności, jeżeli sąd "od razu", "na pierwszy rzut oka" ocenia jako uzasadnione zarzuty i żądania zawarte w skardze kasacyjnej.
Podstawy skargi są oczywiście usprawiedliwione, w szczególności jeżeli sąd "od razu", "na pierwszy rzut oka" ocenia jako uzasadnione zarzuty i żądania zawarte w skardze kasacyjnej.
Stosownie do art. 179a p.p.s.a., jeżeli przed przedstawieniem skargi kasacyjnej Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu wojewódzki sąd administracyjny stwierdzi, że w sprawie zachodzi nieważność postępowania albo podstawy skargi kasacyjnej są oczywiście usprawiedliwione, uchyla zaskarżony wyrok lub postanowienie rozstrzygając na wniosek strony także o zwrocie kosztów postępowania kasacyjnego i na tym samym posiedzeniu ponownie rozpoznaje sprawę. Wskazany przepis umożliwia wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu dokonanie autokontroli zaskarżonego wyroku lub postanowienia, od którego przysługuje skarga kasacyjna. Przy czym z woli ustawodawcy, uchylenie zaskarżonego orzeczenia i ponowne rozpoznanie sprawy może nastąpić wówczas, gdy sąd ten uzna, że podstawy skargi kasacyjnej są oczywiście usprawiedliwione lub w razie stwierdzenia przesłanek nieważności. Podstawy skargi są oczywiście usprawiedliwione, w szczególności jeżeli sąd "od razu", "na pierwszy rzut oka" ocenia jako uzasadnione zarzuty i żądania zawarte w skardze kasacyjnej.
Podstawy skargi kasacyjnej są oczywiście usprawiedliwione w szczególności, jeżeli sąd "od razu", "na pierwszy rzut oka" ocenia jako uzasadnione zarzuty i żądania zawarte w skardze kasacyjnej.
Uchylenie zaskarżonego orzeczenia i ponowne rozpoznanie sprawy może nastąpić wówczas, gdy sąd ten uzna, że podstawy skargi kasacyjnej są oczywiście usprawiedliwione lub w razie stwierdzenia przesłanek nieważności. Podstawy skargi są oczywiście usprawiedliwione, w szczególności jeżeli sąd "od razu", "na pierwszy rzut oka" ocenia jako uzasadnione zarzuty i żądania zawarte w skardze kasacyjnej.
Uchylenie zaskarżonego orzeczenia i ponowne rozpoznanie sprawy może nastąpić wówczas, gdy sąd ten uzna, że podstawy skargi kasacyjnej są oczywiście usprawiedliwione lub w razie stwierdzenia przesłanek nieważności. Podstawy skargi są oczywiście usprawiedliwione, w szczególności jeżeli sąd "od razu", "na pierwszy rzut oka" ocenia jako uzasadnione zarzuty i żądania zawarte w skardze kasacyjnej.
Śmierć oskarżonego, stanowiąca ujemną przesłankę procesową określoną w art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k., skutkuje zawsze umorzeniem postępowania karnego. Dotyczy to również postępowania kasacyjnego, jeżeli do zgonu doszło po wniesieniu kasacji, a przed jej rozpoznaniem. Wyjątkiem jest sytuacja z art. 529 k.p.k., w myśl którego wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego nie stoi na przeszkodzie okoliczność wyłączająca ściganie.
Zawarte w art. 529 k.p.k. zastrzeżenie, że pomimo zaistnienia okoliczności wyłączającej ściganie możliwe jest "rozpoznanie kasacji na korzyść oskarżonego" należy odczytać jako "uwzględnienie kasacji na korzyść oskarżonego". Chodzi zatem przede wszystkim o dopuszczalność wydania przez sąd kasacyjny wyroku na podstawie art. 537 § 2 in fine k.p.k., a więc uchylenia zaskarżonego wyroku i uniewinnienia oskarżonego z uwagi na oczywistą niesłuszność skazania. W przypadku skutecznego wniesienia kasacji na korzyść skazanego i następnie jego śmierci, konieczne jest więc przystąpienie do jej rozpoznania. Jednak stwierdzenie po rozpoznaniu kasacji, że jest ona niezasadna lub oczywiście bezzasadna, oznacza, że nie zostanie ona "rozpoznana na korzyść oskarżonego" w rozumieniu art. 529 k.p.k. Wówczas sąd kasacyjny nie może oddalić kasacji, ani oddalić jej jako oczywiście bezzasadnej, skoro z uwagi na okoliczności wskazane w art. 529 k.p.k. może jedynie ją uwzględnić na korzyść oskarżonego. Uznając taką kasację za oczywiście bezzasadną sąd kasacyjny powinien umorzyć postępowanie kasacyjne. Jednak przed wydaniem takiego orzeczenia zobowiązany jest zawsze do zbadania kasacji pod kątem jej uwzględnienia na korzyść oskarżonego.
Okoliczności wymienione w art. 529 k.p.k. nie stoją na przeszkodzie wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego. Odczytując ten przepis a contrario, należy przyjąć, że we wskazanych w nim sytuacjach co do zasady niedopuszczalna jest więc kasacja na jego niekorzyść. Wobec powyższego, kiedy kasacja jest niezasadna, zaś w trakcie postępowania kasacyjnego skazany zmarł, jedynym możliwym rozstrzygnięciem, uwzględniającym treść art. 529 k.p.k., jest umorzenie postępowania kasacyjnego.
Obrońca jest umocowany do skutecznego wniesienia kasacji również po śmierci lustrowanego.
1. Przepis art. 529 k.p.k. stwarza tylko możliwość rozpoznania kasacji wniesionej na korzyść skazanego w razie ujawnienia się okoliczności wyłączającej ściganie.
2. Jeżeli analiza charakteru podniesionych w nadzwyczajnym środku zaskarżenia zarzutów uprawnia do wyrażenia oceny, że jego merytoryczne rozpoznanie stwarzałoby realne widoki uniewinnienia skazanego, a zatem mogłoby prowadzić do tzw. rehabilitacji skazanego, to konieczne jest dalsze prowadzenie postępowania kasacyjnego i skierowanie kasacji do merytorycznego rozpoznania.
O ile śmierć skazanego stanowi negatywną przesłankę postępowania kasacyjnego zainicjowanego kasacją wniesioną na niekorzyść, to w razie wniesienia kasacji na korzyść nie ma przeszkód do jej rozpoznania, jednakże wyłącznie zgodnie z jej kierunkiem. W konsekwencji, w razie śmierci skazanego możliwe jest uwzględnienie wniesionej na jego korzyść kasacji, jednak nie jest możliwe jej oddalenie, gdyż takie rozpoznanie nie jest rozpoznaniem na korzyść, o którym mowa w art. 529 k.p.k. W sytuacji, kiedy kasacja jest niezasadna, zaś w trakcie postępowania kasacyjnego skazany zmarł, jedynym możliwym rozstrzygnięciem, uwzględniającym regulację z art. 529 k.p.k., jest umorzenie postępowania kasacyjnego.
Zgodnie z art. 529 k.p.k. wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego nie stoi na przeszkodzie wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski ani też okoliczność wyłączająca ściganie lub uzasadniająca zawieszenie postępowania. Przepis ten dotyczy jedynie kasacji wniesionej na korzyść, a więc a contrario, wystąpienie którejkolwiek z tych okoliczności nie tylko uniemożliwia rozpoznanie kasacji o kierunku "na niekorzyść", ale przede wszystkim stanowi przeszkodę do jej wniesienia. Oczywiście powyższy zakaz nie zaktualizuje się w sytuacji wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego, przy możliwości orzeczenia na korzyść oskarżonego w ramach odwrócenia kierunku kasacji. Jeśli zatem kasacja wniesiona została po śmierci oskarżonego, nie powinna być przyjęta (art. 530 § 2 k.p.k.), a w wypadku jej przyjęcia, podlega pozostawieniu bez rozpoznania jako niedopuszczalna z mocy ustawy (art. 531 § 1 k.p.k.).
Zgodnie z art. 529 k.p.k. wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego nie stoi na przeszkodzie wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski, ani też okoliczność wyłączająca ściganie (a więc również śmierć skazanego) lub uzasadniająca zawieszenie postępowania. A contrario, wystąpienie którejkolwiek z tych przesłanek nie tylko uniemożliwia rozpoznanie kasacji, ale nawet wniesienie kasacji na niekorzyść.
Upływ okresu, o którym mowa w art. 68 § 4 k.k., oznacza, że umorzenie postępowania karnego przestaje być warunkowe, lecz ex lege staje się ostateczne, definitywne. Po upływie tego okresu oskarżony nie może ponosić żadnych negatywnych skutków popełnienia przestępstwa, w tym związanych z rozpoznaniem kasacji wniesionej na jego niekorzyść. Niedopuszczalne jest ponowne pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej za to przestępstwo.
Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, przesłanka art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c. jest spełniona, gdy w sprawie doszło do kwalifikowanego, oczywistego naruszenia prawa, widocznego od razu, przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, bez potrzeby głębszej analizy jurydycznej. Chodzi więc o szczególne, kwalifikowane przypadki naruszenia prawa przez sąd drugiej instancji, dostrzegalne w sposób oczywisty dla przeciętnego prawnika, zatem sytuacje, w których wyrok może być uznany za błędny lub wadliwy. Dotyczy to uchybień przepisom prawa materialnego albo procesowego, zarzucanym sądowi drugiej instancji w skardze kasacyjnej, o charakterze elementarnym, polegających w szczególności na oparciu rozstrzygnięcia na wykładni przepisu oczywiście sprzecznej z jednolitą i ugruntowaną jego wykładnią przyjmowaną w orzecznictwie i nauce prawa. Może mieć ona polegać także na zastosowaniu przepisu, który już nie obowiązywał względnie na oczywiście błędnym zastosowaniu określonego przepisu w ustalonym stanie faktycznym. Konieczne byłoby zatem wykazanie, że Sąd drugiej instancji w sposób oczywisty naruszył przepis jasny i jednoznaczny, którego wykładnia i stosowanie nie budzi żadnych wątpliwości.
Istotnym zagadnieniem prawnym - w rozumieniu art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c. - jest zagadnienie objęte podstawami kasacyjnymi, doniosłe z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy i nierozwiązane dotąd w orzecznictwie, którego wyjaśnienie może się przyczynić do rozwoju prawa. Powołanie się przez skarżącego na takie zagadnienie wymaga jego sformułowania oraz uzasadnienia występowania w sprawie.
Istotnym zagadnieniem prawnym w rozumieniu art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c. jest zagadnienie nowe, nierozwiązane dotychczas w orzecznictwie, którego wyjaśnienie może przyczynić się do rozwoju prawa. Zagadnienie prawne powinno, przede wszystkim, być sformułowane w oparciu na okolicznościach mieszczących się w stanie faktycznym sprawy wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń, a jednocześnie być przedstawione w sposób ogólny i abstrakcyjny tak, aby umożliwić Sądowi Najwyższemu udzielenie uniwersalnej odpowiedzi, niesprowadzającej się do samej subsumpcji i rozstrzygnięcia konkretnego sporu.
Nie jest możliwe zaskarżenie skargą kasacyjną orzeczenia sądu drugiej instancji w części, w jakiej sąd ten sprostował oczywistą niedokładność w postanowieniu sądu pierwszej instancji (art. 350 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).
Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona w rozumieniu art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c., jeżeli zachodzi niewątpliwa, widoczna na pierwszy rzut oka, tj. bez konieczności głębszej analizy, sprzeczność orzeczenia z przepisami prawa nie podlegającymi różnej wykładni i w wyniku takiego naruszenia prawa zapadło w drugiej instancji orzeczenie oczywiście wadliwe. O przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania nie decyduje samo oczywiste naruszenie konkretnego przepisu prawa materialnego lub procesowego przez sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, lecz sytuacja, w której naruszenie to spowodowało wydanie oczywiście nieprawidłowego orzeczenia. Skarżący zaś powinien uzasadnić tę przesłankę, wskazując jedynie na argumenty mieszczące się w zakresie kognicji Sądu Najwyższego. Nie może więc powoływać się na wadliwość ustaleń faktycznych, ani opierać na innych faktach niż stanowiące podstawę rozstrzygnięcia.
Powołanie się na przyczynę kasacyjną przewidzianą w art. 3989 § 1 pkt 2 k.p.c. wymaga wykazania przez stronę skarżącą, że chodzi o wykładnię wyraźnie wskazanego przepisu prawa, którego treść i znaczenie nie zostały dostatecznie wyjaśnione w dotychczasowym orzecznictwie lub, że istnieje potrzeba zmiany ich dotychczasowej wykładni, podania, w drodze stosownego jurydycznego wywodu, na czym owe wątpliwości polegają, a także że mają one poważny oraz rzeczywisty charakter i ich rozstrzygnięcie wiąże się z rozpatrywaną sprawą i jest istotne z punktu widzenia wyniku postępowania oraz publicznoprawnych funkcji skargi kasacyjnej. Jeżeli podstawą wniosku w tym zakresie jest twierdzenie o występujących w orzecznictwie sądowym rozbieżnościach wynikających z dokonywania przez sądy różnej wykładni przepisu, konieczne jest wskazanie rozbieżnych orzeczeń, dokonanie ich analizy i wykazanie, że rozbieżność wynika z różnej wykładni wskazanego przepisu.
Istotnym zagadnieniem prawnym w rozumieniu art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c. jest zagadnienie nowe, nierozwiązane dotychczas w orzecznictwie, którego wyjaśnienie może przyczynić się do rozwoju prawa. Zagadnienie prawne powinno, przede wszystkim, być sformułowane w oparciu o okoliczności mieszczące się w stanie faktycznym sprawy wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń.
Oparcie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania na potrzebie wykładni przepisów prawa budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (art. 3989 § 1 pkt 2 k.p.c.) wymaga wykazania, jaki konkretny przepis prawa, zastosowany w danej sprawie, jest przedmiotem rozbieżnej wykładni w judykaturze sądowej i na czym rozbieżność ta polega, co wymaga przytoczenia orzeczeń sądów wydanych w takich samych lub istotnie zbliżonych stanach faktycznych, względnie, jaki konkretny przepis prawa, zastosowany w danej sprawie, wymaga interpretacji ze strony Sądu Najwyższego, z czego potrzeba ta wynika i z jakich powodów dotychczasowy dorobek doktryny i orzecznictwa jest w tej mierze niewystarczający.
Przesłanka oczywistej zasadności skargi kasacyjnej (art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c.) spełniona jest wówczas, gdy zachodzi niewątpliwa, widoczna na pierwszy rzut oka, tj. bez konieczności głębszej analizy, sprzeczność orzeczenia z przepisami prawa nie podlegającymi różnej wykładni. Skarżący powinien uzasadnić tę oczywistość, wskazując jedynie na argumenty mieszczące się w zakresie kognicji Sądu Najwyższego. Nie może więc powoływać się na wadliwość ustaleń faktycznych, ani opierać na innych faktach niż stanowiące podstawę rozstrzygnięcia.
Odrzucenie skargi kasacyjnej, a zatem uniemożliwienie jej merytorycznego rozpoznania, jest zbyt daleko idącą konsekwencją braku odpisu wniosku/oświadczenia o trybie postępowania. Należy mieć na uwadze, że skarżący kasacyjnie nie zawsze może skutecznie domagać się rozpoznania sprawy na rozprawie (art. 182 § 1 p.p.s.a.) bądź na posiedzeniu niejawnym (w przypadku wniosku o przeprowadzenie rozprawy złożonego przez innego uczestnika postępowania, art. 182 § 2 p.p.s.a.). Naczelny Sąd Administracyjny może też rozpoznać skargę kasacyjną na rozprawie mimo odmiennej woli stron. Prowadzi to do wniosku, że nawet niedoręczenie odpisu pisma, w którym skarżący kasacyjnie wnosi o przeprowadzenie rozprawy albo oświadcza, że się jej zrzeka, nie wpływa na prawa i obowiązki procesowe pozostałych uczestników postępowania. Odrzucenie skargi kasacyjnej jedynie z tego powodu należy zatem uznać za nieuzasadnione.
Fakt, iż pełnomocnik strony złożył wniosek o rozpoznanie sprawy na rozprawie, a więc stanowisko pozostałych stron postępowania co do przeprowadzenia rozprawy nie było wymagane (a contrario art. 182 § 2 p.p.s.a.), nie oznacza, że Sąd nie miał obowiązku przesłania tego wniosku stronie przeciwnej. Każda ze stron postępowania ma prawo wiedzieć czy sprawa będzie rozpoznana wcześniej na posiedzeniu niejawnym, czy też okres oczekiwania na rozpoznanie sprawy będzie znacznie dłuższy w związku z wnioskiem jednej ze stron o rozpoznanie sprawy na rozprawie. Wniosek o rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie albo oświadczenie o zrzeczeniu się rozprawy są elementami formalnymi skargi kasacyjnej, zatem, jako część skargi kasacyjnej, powinny zostać doręczone wszystkim stronom postępowania.
Skierowanie wyroku do osoby zmarłej powoduje konieczność wyeliminowania tego wyroku z obrotu prawnego. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, że w momencie wydawania wyroku Sąd I instancji nie wiedział o śmierci strony. Podstawa nieważności wymieniona w art. 182 § 2 pkt 2 p.p.s.a. zachodzi w sytuacji, gdy brak zdolności sądowej strony z powodu jej śmierci nastąpi w toku postępowania sądowoadministracyjnego, a mimo to postępowanie to będzie nadal prowadzone tak, jakby ta okoliczność nie miała miejsca.
Skarga kasacyjna jest bezzasadna także wówczas, gdy samo orzeczenie jest zgodne z prawem, a błędne jest jedynie jego uzasadnienie w całości lub części.
Skarga kasacyjna jest bezzasadna także wówczas, gdy samo orzeczenie jest zgodne z prawem, a błędne jest jedynie jego uzasadnienie w całości lub części.
W przypadku skargi kasacyjnej od postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego kończącego postępowanie w sprawie, wniosek strony wnoszącej skargę kasacyjną o jej rozpoznanie na rozprawie, wyrażony zgodnie z art. 176 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.; dalej: p.p.s.a.), odmiennie niż w przypadku skargi kasacyjnej od wyroku, nie ma wiążącego charakteru. Skarga kasacyjna na takie postanowienie może być - stosownie do przyjętej oceny Naczelnego Sądu Administracyjnego o braku potrzeby skierowania sprawy na rozprawę - rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego, zgodnie z art. 182 § 1 i § 3 p.p.s.a. Wprowadzona od dnia 15 sierpnia 2015 r. zmiana w obrębie art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a., jedynie usankcjonowała istniejący orzeczniczo stan, w którym generalnie przyjmowano niedopuszczalność skarżenia tego rodzaju aktów lub czynności, które nie posiadały cechy dostatecznej samodzielności materialnoprawnej, oddziaływującej na sytuację prawną adresata, lecz stanowiły tylko pewien element otoczenia procesowego zasadniczo towarzyszącego innej sprawie, mogącej być przedmiotem kontroli sądu administracyjnego.
Dla oceny zachowania terminu do wniesienia skargi, o którym mowa w art. 53 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.), nie można przyjąć daty nadania (złożenia) skargi do niewłaściwego organu w rozumieniu art. 54 § 1 p.p.s.a. lub bezpośrednio do sądu administracyjnego. Możliwość wywiedzenia tak brzmiącej normy prawnej z przepisów prawa - art. 53 § 1 i art. 54 p.p.s.a. - w drodze ich wykładni przeczy konstatacji, że dany stan rzeczy nie został objęty uregulowaniem przez ustawodawcę, a tym samym nie ma podstaw do zastosowania analogii (analogia legis) z art. 125 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.), art. 369 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.), czy też art. 65 § 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267). II. W świetle art. 182 § 1 i 2 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny nie jest obowiązany do orzekania na posiedzeniu niejawnym w przypadkach tamże wymienionych, na co wskazuje zastosowanie przez ustawodawcę w obu ww. przepisach wyrażenia "może". Wybór rodzaju posiedzenia, na którym zostanie rozpoznana skarga kasacyjna, ustawodawca pozostawił do uznania Sądu.
Zgodnie z treścią art. 182 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270) rozpoznanie skargi kasacyjnej przez Naczelny Sąd Administracyjny na posiedzeniu niejawnym jest możliwe po spełnieniu łącznie trzech przesłanek: po pierwsze - oparcie skargi kasacyjnej wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, po drugie - zrzeczenie się rozprawy przez stronę, która wniosła skargę kasacyjną, i po trzecie - nie zażądanie przeprowadzenia rozprawy przez pozostałe strony w terminie czternastu dni od doręczenia skargi kasacyjnej. Nadto w myśl par. 1 art. 182 p.p.s.a. po stwierdzeniu przez skład orzekający braku konieczności jej rozpoznania na rozprawie. Z uwagi na treść art. 193 i art. 182 par. 2 w zw. z art. 133 par. 1 p.p.s.a. odpowiednią formą orzeczenia w tej sprawie jest wyrok, a z uwagi na identyczność unormowań prawnych w art. 182 par. 2 i art. 188 p.p.s.a. nie można uchylić zaskarżonego wyroku i rozpoznać skargi.
Z artykułu 183 § 1 ppsa wynika, że Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania, która zachodzi w przypadku ziszczenia się co najmniej jednej z przesłanek wymienionych w art. 183 § 2 ppsa. Z przepisu tego wynika zatem związanie granicami skargi kasacyjnej, które wyznaczają sformułowane przez wnoszącego skargę kasacyjną podstawy i wnioski. Z tego względu w orzecznictwie sądowoadministracyjnym wielokrotnie prezentowany był pogląd, że nie jest rolą Naczelnego Sądu Administracyjnego korygowanie, czy też uzupełnianie treści skargi kasacyjnej, bądź też stawianie hipotez i domyślanie się, jakie były intencje kasatora towarzyszące wniesieniu tego środka zaskarżenia.
Jeżeli pisemne motywy wyroku sądu odwoławczego nie zawierają jakiekolwiek argumentacji odnośnie wniesionej apelacji i zgłoszonych w niej zarzutów, to tym samym nie może być mowy o brakach samego uzasadnienia orzeczenia, o jakich mowa w art. 537a k.p.k., lecz wyłącznie o rażąco nieprawidłowym przeprowadzaniu kontroli odwoławczej.
Treść przepisów Kodeksu postępowania karnego wskazujących na niemożność uchylenia orzeczenia sądu jedynie z powodu nieprawidłowego sporządzenia uzasadnienia tego orzeczenia nie zwalnia sądu odwoławczego z obowiązku rzetelnego wyjaśnienia swego stanowiska.
Samo naruszenie normy art. 457 § 3 k.p.k. - stosownie do art. 537a k.p.k. - nie może powodować uchylenia wyroku sądu odwoławczego.
Treść przepisów k.p.k. wskazujących na niemożność uchylenia orzeczenia Sądu jedynie z powodu nieprawidłowego sporządzenia uzasadnienia tego orzeczenia (art. 537a k.p.k.) nie zwalnia Sądu odwoławczego z obowiązku rzetelnego wyjaśnienia, dlaczego konkretny zarzut apelacyjny uznał za zasadny lub bezzasadny. W przeciwnym razie trudno mówić o uczynieniu zadość wymogom art. 433 § 2 k.p.k.
Zgodnie z art. 537a k.p.k. nie można uchylić wyroku sądu odwoławczego z tego pwodu, że jego uzasadnienie nie spełnia wymogów określonych w art. 457 § 3 k.p.k. Skoro zresztą proces sporządzania uzasadnienia wyroku ma miejsce już po jego ogłoszeniu, to trudno dowodzić, że jakość tego uzasadnienia miała istotny wpływ na treśc wyroku sądu odwoławczego ogłoszonego wcześniej.
Kwestionowanie spełnienia przez sąd odwoławczy standardu kontroli rzetelnej obarczone jest dodatkowym wymogiem, precyzyjnego wykazania, które z zarzutów apelacyjnych nie zostały w ogóle rozpoznane (art. 433 § 2 k.p.k.) i że uchybienie takie mogło mieć istotny wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia. W przypadku podniesienia zaś naruszenia art. 457 § 3 k.p.k., należy mieć dodatkowo na uwadze, że sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego, następuje już po wydaniu orzeczenia, co w świetle brzmienia art. 537a k.p.k., nie może powodować uchylenia wyroku tylko z tego powodu, że nie spełnia ono wymogów art. 457 § 3 k.p.k.
Sąd Najwyższy dostrzega oczywiście istnienie art. 537a k.p.k. oraz 99a k.p.k., które nakazują sporządzanie uzasadnień wyroków na drukach stosownych formularzy, wymóg ten jednak nie może wyprzedzać nakazu rzetelnego rozpoznania sprawy i przedstawienia konkluzji sądu w postaci uzasadnienia, które spełnia wymóg z art. 424 § 1 k.p.k. w przypadku sądu I instancji i art. 457 § 3 k.p.k. w odniesieniu do sądu odwoławczego.
Kwestionowanie spełnienia przez sąd odwoławczy standardu kontroli rzetelnej obarczone jest dodatkowym wymogiem, precyzyjnego wykazania, które z zarzutów apelacyjnych nie zostały w ogóle rozpoznane (art. 433 § 2 k.p.k.), i że uchybienie takie mogło mieć istotny wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia. W przypadku podniesienia zaś naruszenia art. 457 § 3 k.p.k., należy mieć dodatkowo na uwadze, że sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego, następuje już po wydaniu orzeczenia, co w świetle brzmienia art. 537a k.p.k., nie może powodować uchylenia wyroku tylko z tego powodu, że nie spełnia ono wymogów art. 457 § 3 k.p.k.
Pisemne uzasadnienie jest zawsze sporządzane po wydaniu wyroku i z tego powodu logicznym niepodobieństwem jest, aby treściowa zawartość uzasadnienia mogła mieć wpływ na wydany wcześniej wyrok sądu odwoławczego.
Wśród przepisów k.p.c. o skardze kasacyjnej znajduje się szereg uregulowań, które nie mogą znaleźć zastosowania do skargi nadzwyczajnej. Należy do nich m.in. art. 3981 § 1 k.p.c., wyznaczający zakres orzeczeń zaskarżalnych skargą kasacyjną. W tym zakresie u.s.n. zawiera bowiem autonomiczne uregulowanie, z którego wynika, że przedmiotem skargi nadzwyczajnej może być każde orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, czyli nie tylko orzeczenie wymienione w art. 3981 § 1 k.p.c. (vide art. 89 § 1 u.s.n.). Podobnie rzecz przedstawia się w wypadku podstaw skargi nadzwyczajnej. W postępowaniu zainicjowanym skargą nadzwyczajną nie powinien znaleźć zastosowania art. 3983 k.p.c. statuujący podstawy skargi kasacyjnej, gdyż podstawy skargi nadzwyczajnej zostały uregulowane odmiennie w art. 89 § 1 u.s.n., będącym uregulowaniem o charakterze legis specialis w stosunku do postanowień k.p.c. w przedmiotowym zakresie. Powyższe odnosi się także do art. 3985 k.p.c. w zakresie terminu na wniesienie skargi. Ten ostatni został bowiem określony dla skargi nadzwyczajnej w art. 89 § 3 i art. 115 ust. 1 u.s.n. Podobnie zastosowania nie może znaleźć art. 39810 zd. 1 k.p.c. ze względu na odrębne ukształtowanie składu Sądu Najwyższego przy rozpoznawaniu skargi nadzwyczajnej w art. 94 u.s.n., a także art. 39813 § 2 k.p.c. in fine, gdyż skarga nadzwyczajna może zostać oparta na zarzucie błędu w ustaleniach faktycznych (art. 89 § 1 pkt 3 u.s.n.), co wyklucza w takim wypadku związanie Sądu Najwyższego ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia. Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku art. 39814, 39815 § 1 zd. 1, 39816, 39819 zd. 1 k.p.c. z uwagi na odrębne uregulowanie sposobów rozstrzygnięcia skargi nadzwyczajnej w art. 91 § 1 u.s.n. Zatem wbrew dosłownej treści art. 95 pkt 1 u.s.n., nie tylko art. 3984 § 2 oraz art. 3989 k.p.c. nie mogą znaleźć zastosowania w postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej, lecz powyższe odnosi się w takim samym stopniu do szeregu innych przepisów dotyczących skargi kasacyjnej.
Konstrukcyjnym założeniem skargi nadzwyczajnej jest takie określenie jej przesłanek, że służy ona eliminowaniu z obrotu prawnego prawomocnych orzeczeń sądowych obarczonych wadami o fundamentalnym znaczeniu, w szczególności wad przesądzających o naruszeniu Konstytucji RP, a także jej względnie subsydiarny charakter. Jest ona dopuszczalna, gdy nie ma w chwili jej wnoszenia możliwości uchylenia lub zmiany prawomocnego orzeczenia w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Skargę nadzwyczajną można wnieść zatem także w sytuacji, gdy w przeszłości było możliwe wniesienie w sprawie innych środków zaskarżenia, ale nie zostały one wniesione.
Zgodnie z art. 39813 § 1 k.p.c. w zw. z art. 95 pkt 1 u.s.n. rozpoznaje skargę nadzwyczajną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw; w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Niezależnie więc od zarzutów sformułowanych w skardze nadzwyczajnej Sąd Najwyższy bada, czy w postępowaniu, w którym zapadło zaskarżone orzeczenie doszło do nieważności postępowania.
W postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej nie może mieć zastosowania art. 3981 § 1 k.p.c., wyznaczający zakres orzeczeń zaskarżalnych skargą kasacyjną. W tej materii przepis art. 89 § 1 u.s.n. zawiera bowiem autonomiczną regulację, z której wynika, że przedmiotem skargi nadzwyczajnej może być każde orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, czyli nie tylko orzeczenie wymienione w art. 3981 § 1 k.p.c. Przepis art. 89 § 1 u.s.n. wyłącza więc stosowanie art. 3981 § 1 k.p.c. w postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej. Podobnie jest w wypadku podstaw skargi nadzwyczajnej. W postępowaniu wywołanym skargą nadzwyczajną nie może znajdować zastosowania art. 3983 k.p.c. definiujący podstawy skargi kasacyjnej, skoro podstawy skargi nadzwyczajnej są uregulowane odmiennie w art. 89 § 1 u.s.n. To samo dotyczy: (1) art. 3985 k.p.c. w zakresie terminu na wniesienie skargi, albowiem termin ten został dla skargi nadzwyczajnej określony w art. 89 § 3 i art. 115 ust. 1 u.s.n., (2) art. 39810 zd. 1 k.p.c. ze względu na odrębne ukształtowanie składu Sądu Najwyższego przy rozpoznawaniu skargi nadzwyczajnej w art. 94 u.s.n., (3) art. 39813 § 2 k.p.c. in fine, ponieważ skarga nadzwyczajna może zostać oparta na zarzucie błędu w ustaleniach faktycznych (art. 89 § 1 pkt 3 u.s.n.), co wyklucza w takim wypadku związanie Sądu Najwyższego ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, (4) art. 39814, 39815 § 1 zd. 1, 39816, 39819 zd. 1 k.p.c. z uwagi na odrębne uregulowanie sposobów rozstrzygnięcia skargi nadzwyczajnej w art. 91 § 1 u.s.n.
W postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej nie może mieć zastosowania art. 3981 § 1 k.p.c., wyznaczający zakres orzeczeń zaskarżalnych skargą kasacyjną. W tej materii przepis art. 89 § 1 u.s.n. zawiera bowiem autonomiczną regulację, z której wynika, że przedmiotem skargi nadzwyczajnej może być każde orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, czyli nie tylko orzeczenie wymienione w art. 3981 § 1 k.p.c. Przepis art. 89 § 1 u.s.n. wyłącza więc stosowanie art. 3981 § 1 k.p.c. w postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej. Podobnie jest w wypadku podstaw skargi nadzwyczajnej. W postępowaniu wywołanym skargą nadzwyczajną nie może znajdować zastosowania art. 3983 k.p.c. definiujący podstawy skargi kasacyjnej, skoro podstawy skargi nadzwyczajnej są uregulowane odmiennie w art. 89 § 1 u.s.n. To samo dotyczy: (1) art. 3985 k.p.c. w zakresie terminu na wniesienie skargi, albowiem termin ten został dla skargi nadzwyczajnej określony w art. 89 § 3 i art. 115 ust. 1 u.s.n., (2) art. 39810 zd. 1 k.p.c. ze względu na odrębne ukształtowanie składu Sądu Najwyższego przy rozpoznawaniu skargi nadzwyczajnej w art. 94 u.s.n., (3) art. 39813 § 2 k.p.c. in fine, ponieważ skarga nadzwyczajna może zostać oparta na zarzucie błędu w ustaleniach faktycznych (art. 89 § 1 pkt 3 u.s.n.), co wyklucza w takim wypadku związanie Sądu Najwyższego ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, (4) art. 39814, 39815 § 1 zd. 1, 39816, 39819 zd. 1 k.p.c. z uwagi na odrębne uregulowanie sposobów rozstrzygnięcia skargi nadzwyczajnej w art. 91 § 1 u.s.n.
Przepisy dotyczące postępowania kasacyjnego regulują w sposób wyraźny jedynie przyczyny umorzenia przez Sąd Najwyższy całego postępowania w sprawie. Stanowi o tym art. 39819 k.p.c. stwierdzający, że jeżeli pozew ulegał odrzuceniu albo istniała podstawa umorzenia postępowania, Sąd Najwyższy uchyla wydane w sprawie wyroki oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie. Taka sytuacja może mieć miejsce jeżeli strony w toku postępowania kasacyjnego zawarły ugodę kończącą merytorycznie ich spór. Jednakże wówczas Sąd Najwyższy nie umarza postępowania kasacyjnego, lecz uchyla wydane w sprawie wyroki i umarza całe postępowanie, gdyż wydanie wyroku stało się zbędne (art. 355 § 1 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821 k.p.c.). Nie ma natomiast regulacji szczególnej dotyczącej umorzenia samego postępowania kasacyjnego.
Sąd któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Zasada podporządkowania i związania jest jedną z naczelnych, ustrojowych zasad procesu cywilnego, zapobiegającą powtarzaniu popełnionych błędów oraz gwarantującą pewność i trwałość raz zajętego w sprawie stanowiska, co umożliwia stronom podjęcie właściwej obrony ich interesów procesowych i materialnoprawnych. Fundamentalne znaczenie tych zasad sprawia, że choć ograniczają one w ściśle określonym zakresie niezawisłość sędziowską, to - jako niezbędna gwarancja pewności orzeczniczej - muszą być stosowane przez wszystkie sądy, a zatem nie mogą być akceptowane żadne od nich odstępstwa, poza wskazanymi w ustawie. Związanie to obejmuje sąd, któremu sprawa została przekazana, a także dotyczy Sądu Najwyższego rozpoznającego sprawę ponownie, w następstwie zaskarżenia wyroku sądu drugiej instancji.
Podmiotowe granice powagi rzeczy osądzonej obejmują w zasadzie tylko same strony procesowe. Wyroki mają więc powagę rzeczy osądzonej inter partes, jeżeli z ustaw inaczej nie wynika (art. 365 in fine k.p.c.). Przez strony rozumie się obie strony rozstrzygniętego procesu, choćby wszczęcie postępowania nastąpiło na skutek powództwa wniesionego przez prokuratora lub organizację społeczną. Poza stronami procesu wyrok może mieć powagę rzeczy osądzonej także wobec innych osób, gdy korzysta z rozszerzonej prawomocności. O rozszerzonej prawomocności wyroku lub powadze rzeczy osądzonej mówi się wtedy, gdy wyrok na podstawie przepisów prawnych korzysta z powagi rzeczy osądzonej jeszcze co do innych osób poza samymi stronami procesowymi w ścisłym znaczeniu.
Podmiotowe granice powagi rzeczy osądzonej obejmują w zasadzie tylko same strony procesowe. Wyroki mają więc powagę rzeczy osądzonej inter partes, jeżeli z ustaw inaczej nie wynika (art. 365 in fine k.p.c.). Przez strony rozumie się obie strony rozstrzygniętego procesu, choćby wszczęcie postępowania nastąpiło na skutek powództwa wniesionego przez prokuratora lub organizację społeczną. Poza stronami procesu wyrok może mieć powagę rzeczy osądzonej także wobec innych osób, gdy korzysta z rozszerzonej prawomocności. O rozszerzonej prawomocności wyroku lub powadze rzeczy osądzonej mówi się wtedy, gdy wyrok na podstawie przepisów prawnych korzysta z powagi rzeczy osądzonej jeszcze co do innych osób poza samymi stronami procesowymi w ścisłym znaczeniu.
Granice sprawy podlegają zawężeniu do granic, w jakich rozpoznawał sprawę poprzednio sąd, tak pierwszej instancji (art. 153 p.p.s.a.), jak też sąd kasacyjny (art. 190 p.p.s.a.).
Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny..
Zgodnie z art. 190 p.p.s.a. sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Powołany przepis w sposób jednoznaczny wyznacza kierunek postępowania sądu pierwszej instancji, który nie posiada już na tym etapie postępowania sądowoadministracyjnego swobody w zakresie wykładni prawa, jak również nie może odstąpić od wskazań co do dalszego postępowania, zawartych w wyroku NSA. Mimo uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, określone kwestie sporne uważać trzeba bowiem za ostatecznie przesądzone. Powoduje to w konsekwencji zawężenie granic ponownego rozpoznania sprawy do granic, w jakich Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał skargę kasacyjną.
Jeżeli sąd wydał wyrok w warunkach związania wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny, to wadliwość tego wyroku musiałaby polegać na dokonaniu odmiennej wykładni prawa, co pozostawałoby w sprzeczności z regułą wyrażoną w art. 190 p.p.s.a., co czyni skargę kasacyjną, opartą na odmiennych twierdzeniach oczywiście bezzasadną.
Nie można zgodzić się z twierdzeniem, że w ramach ograniczeń wynikających z art. 153, art. 170 i art. 190 p.p.s.a. mieści się kwestia przedawnienia niezakwestionowana na wcześniejszym etapie postępowania sądowego obejmująca zagadnienie instrumentalnego wszczęcia postępowania karno-skarbowego w kontekście uchwały NSA z dnia 24 maja 2021 r., sygn. akt I FPS 1/21. Mamy bowiem tutaj do czynienia z tzw. nowością normatywną, która może być przedmiotem analizy w po raz kolejny rozpatrywanej sprawie. Ta nowość normatywna związana jest ściśle z procesem wykładni dokonanym w uchwale NSA z 24 maja 2021 r., I FPS 1/21, w której wskazano, że ocena przesłanek zastosowania przez organy podatkowe przy wydawaniu decyzji podatkowej art. 70 § 6 pkt 1 w zw. z art. 70c O.p. mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności tej decyzji.
Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.
Ograniczenia w zakresie formułowania zarzutów skargi kasacyjnej, jak i związanie sądu pierwszej instancji wykładnią prawa dokonaną przez Naczelny Sąd Administracyjny wynikające z art. 190 p.p.s.a., są konsekwencją prawomocności orzeczeń tego sądu. W związku z tym merytorycznej ocenie podlegają jedynie te zarzuty skargi kasacyjnej, które dotyczą zawężonych po poprzednim wyroku NSA granic sprawy.
Związanie sądu administracyjnego oceną prawną, o jakiej mowa w art. 190 p.p.s.a. oznacza więc, że nie może on formułować nowych ocen prawnych, sprzecznych z poglądem wyrażonym we wcześniejszym orzeczeniu NSA, jak również nie może odstąpić od wskazań co do dalszego postępowania.
Przez ocenę prawną, o której mowa w art. 190 p.p.s.a., należy rozumieć osąd o prawnej wartości sprawy, a ocena prawna może dotyczyć stanu faktycznego, wykładni przepisów prawa materialnego i procesowego, prawidłowości korzystania z uznania administracyjnego, jak też kwestii zastosowania określonego przepisu prawa jako podstawy do wydania takiej, a nie innej decyzji lub postanowienia.
Celem postępowania kasacyjnego jest wyeliminowanie z obrotu prawnego orzeczeń dotkniętych poważnymi wadami w postaci bezwzględnych przyczyn odwoławczych lub innych naruszeń prawa, ale o charakterze rażącym a jednocześnie takich, które miały istotny wpływ na treść zapadłego orzeczenia. Wniesienie zatem skutecznej kasacji jest ze wskazanych wyżej powodów istotnie ograniczone. Postępowanie kasacyjne nie może bowiem służyć temu, aby doszło do ponowienia zwykłej kontroli odwoławczej. W toku takiego postępowania z założenia nie dokonuje się zatem kontroli poprawności oceny poszczególnych dowodów, nie weryfikuje zasadności i trafności dokonanych ustaleń faktycznych oraz nie bada się współmierności orzeczonej kary.
Stronom nie przysługuje kasacja od innych niż postanowienia o umorzeniu postępowania i zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 93a k.k. prawomocnych postanowień sądu odwoławczego, nawet jeżeli kończyłyby one postępowanie.
W kasacji nie można podnosić zarzutów typowych dla postępowania apelacyjnego, kwestionujących orzeczenie organu a quo. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy w toku postępowania odwoławczego dojdzie do tzw. "efektu przeniesienia", czyli zaabsorbowania do orzeczenia sądu ad quem uchybień popełnionych przez sąd pierwszej instancji, wskutek nierozpoznania lub nienależytego rozpoznania środka zaskarżenia. Wówczas w kasacji winny zostać podniesione i opatrzone pogłębioną argumentacją zarzuty wskazujące na wadliwe procedowanie tego sądu, w następstwie czego doszło do przeniknięcia uchybienia, którego dopuścił się sąd a quo do orzeczenia sądu drugiej instancji.
Postępowanie kasacyjne nie może służyć ponowieniu zwykłej kontroli odwoławczej. W toku takiego postępowania z założenia nie dokonuje się kontroli poprawności oceny poszczególnych dowodów, nie weryfikuje zasadności i trafności dokonanych ustaleń faktycznych oraz nie bada się współmierności orzeczonej kary.
Postanowienie o zmianie postanowienia sądu pierwszej instancji i nieuwzględnienie wniosku prokuratora o umorzenie postępowania i zastosowanie środka zabezpieczającego i o przekazaniu sprawy prokuraturze do dalszego prowadzenia, nie jest postanowieniem o zastosowaniu środka zabezpieczającego, o którym mowa w art. 519 k.p.k.
Wolno w kasacji podnosić również zarzuty pod adresem orzeczenia Sądu I instancji, niemniej jednak by - w takiej sytuacji - były one skuteczne, skarżący musi wykazać "przeniesienie" owych podnoszonych uchybień do wyroku sądu odwoławczego, będącego przedmiotem zaskarżenia kasacji. Winien to uczynić poprzez wskazanie przepisu (-sów), któremu (-którym) Sąd odwoławczy uchybił dopuszczając do tego "przeniesienia uchybienia", jak też poprzez stosowną (warunkowaną konkretnymi okolicznościami danej sprawy) argumentację.
Kasacja nie stanowi trzeciej instancji rozpoznawania spraw karnych, lecz jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym, a zarazem i środkiem kontroli prawomocnych orzeczeń sądowych. To sprawia, że postępowanie kasacyjne prowadzi tylko do oceny kasacji w aspekcie rażącego naruszenia przepisów prawa, przez sąd odwoławczy, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, a nie zaś do merytorycznego rozpoznania sprawy, w której kasacja została wniesiona.
Zgodnie z zasadą skargowości (art. 14 § 1 k.p.k.) ramy postępowania karnego określa zdarzenie historyczne zarzucane w akcie oskarżenia, a nie jego poszczególne elementy ujęte w opisie czynu w samym akcie oskarżenia. Sąd nie jest związany opisem czynu, gdyż wydając wyrok skazujący ma obowiązek dokładnego określenia czynu przypisanego oskarżonemu (zob. art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k.).
Zgodnie z art. 523 § 1 k.p.k. kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Zarzut rażącego naruszenia prawa powinien odnosić się do uchybień Sądu odwoławczego popełnionych w związku z rozpoznaniem apelacji. Kasacja przysługuje bowiem od wyroku Sądu odwoławczego, a nie od wyroku Sądu pierwszej instancji.
Skarga kasacyjna została ukształtowana w przepisach kodeksu postępowania cywilnego jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, nakierowany na ochronę interesu publicznego przez zapewnienie rozwoju prawa, jednolitości orzecznictwa oraz prawidłowej wykładni, a także w celu usunięcia z obrotu prawnego orzeczeń wydanych w postępowaniu dotkniętym nieważnością lub oczywiście wadliwych, nie zaś jako ogólnie dostępny środek zaskarżenia orzeczeń umożliwiający rozpoznanie sprawy w kolejnej instancji sądowej.
Koniecznej selekcji skarg pod kątem realizacji tego celu służy instytucja tzw. przedsądu, ustanowiona w art. 3989 k.p.c., w ramach której Sąd Najwyższy dokonuje wstępnej oceny skargi kasacyjnej. Ten etap postępowania przed Sądem Najwyższym jest ograniczony - co należy podkreślić - wyłącznie do zbadania przesłanek przewidzianych w art. 3989 § 1 pkt 1 - 4 k.p.c., nie zaś merytorycznej oceny skargi kasacyjnej. W razie spełnienia co najmniej jednej z tych przesłanek, przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania jest usprawiedliwione.
Jeżeli skarżący jako przesłankę uzasadniającą przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazuje występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, to powinien zagadnienie to przedstawić przez jego sformułowanie z przytoczeniem przepisów prawa, na tle których ono powstało, przytoczyć argumenty prawne prowadzące do rozbieżnych ocen prawnych, a także wykazać, że jest to zagadnienie, którego rozwiązanie jest istotne nie tylko dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy, lecz także dla praktyki sądowej. Innymi słowy istotne zagadnienie prawne powinno kotwiczyć się w regulacji prawnej, która powinna zostać przeanalizowana i opracowana, tak aby to wpierw sam skarżący mógł stwierdzić, że istotne zagadnienie prawne rzeczywiście występuje i dlatego powinien rozpoznać je Sąd Najwyższy.
Wskazana błędnie wartość przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia apelacją nie jest wiążąca dla postępowania kasacyjnego, a w rezultacie zarówno sąd drugiej instancji, jak również Sąd Najwyższy w ramach badania warunków formalnych skargi kasacyjnej może sprawdzić, czy podana w skardze kasacyjnej wartość przedmiotu zaskarżenia jest zgodna z zasadami jej ustalania zawartymi w art. 19-24 k.p.c. W konsekwencji sąd drugiej instancji jest nie tylko uprawniony, ale i zobowiązany do sprawdzenia - w razie wątpliwości - oznaczonej w skardze kasacyjnej wartości przedmiotu zaskarżenia. Uprawnienie sądu obejmuje skontrolowanie danych składających się na tę wartość oraz podanego przez skarżącego sposobu jej obliczenia, natomiast nie nakłada powinności jej samodzielnego ustalenia.
Rozpoznanie skargi kasacyjnej ustrojowo i procesowo jest uzasadnione w sprawach, w których mogą być zrealizowane jej funkcje publicznoprawne. Oznacza to, że nie w każdej sprawie skarga kasacyjna może być przyjęta do rozpoznania. Sąd Najwyższy nie jest trzecią instancją sądową i nie rozpoznaje sprawy, a jedynie skargę, będącą szczególnym środkiem zaskarżenia. Podstawowym celem postępowania kasacyjnego jest ochrona interesu publicznego przez zapewnienie jednolitości wykładni oraz wkład Sądu Najwyższego w rozwój prawa i jurysprudencji.
Skarga kasacyjna została ukształtowana w przepisach kodeksu postępowania cywilnego jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, nakierowany na ochronę interesu publicznego przez zapewnienie rozwoju prawa, jednolitości orzecznictwa oraz prawidłowej wykładni, a także w celu usunięcia z obrotu prawnego orzeczeń wydanych w postępowaniu dotkniętym nieważnością lub oczywiście wadliwych, nie zaś jako ogólnie dostępny środek zaskarżenia orzeczeń umożliwiający rozpoznanie sprawy w kolejnej instancji sądowej.
Pomoc prawna udzielana zwolnionej od kosztów stronie przez ustanowionego dla niej pełnomocnika, po wydaniu w sprawie orzeczenia przez sąd drugiej instancji, nie może się sprowadzić do bezwzględnego obowiązku sporządzenia środka prawnego, jeśli tylko wyrazi ona takie żądanie. Pełnomocnik ustanowiony przez sąd dla strony w postępowaniu cywilnym powinien z pełnym wykorzystaniem wiedzy fachowej odpowiedzialnie ocenić, czy przysługujący stronie środek prawny nie jest oczywiście nieskuteczny.
Postanowieniem w przedmiocie odrzucenia pozwu kończącym postępowanie w sprawie jest orzeczenie oddalające zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji odrzucające pozew, orzeczenie zmieniające postanowienie sądu pierwszej instancji oddalające na podstawie art. 222 k.p.c. zarzut, którego uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu, a także orzeczenie wydane w wyniku uwzględnienia apelacji, mocą którego uchylono zaskarżony wyrok i pozew odrzucono. Nie mieści się tu zatem postanowienie o odrzuceniu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. sprawie przy skardze kasacyjnej.
Orzeczenie sądu drugiej instancji wydane w oparciu o art. 350 § 1 i 3 k.p.c. nie należy do orzeczeń merytorycznych, kończących postępowanie w sprawie, więc nie może być zaskarżone skargą kasacyjną. Jedynie w przypadku, w którym z naruszeniem art. 350 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji wydał orzeczenie o sprostowaniu, będące w istocie rozstrzygnięciem co do meritum sprawy, przy czym nastąpiło to w sprawie, w której skarga kasacyjna jest dopuszczalna, można wnieść od takiego orzeczenia przysługujący na zasadach ogólnych środek zaskarżenia od orzeczenia merytorycznego (wyroku) sądu drugiej instancji w postaci skargi kasacyjnej.
Strona może, co do zasady, zaskarżać korzystne dla siebie orzeczenia, jeżeli zapadły one na podstawie, która może w przyszłości ze względu na powagę rzeczy osądzonej prowadzić do skutków dla niej niekorzystnych. Należy jednak odróżnić samą możliwość zaskarżania tego rodzaju orzeczeń, wynikającą z wykładni utrwalonego w orzecznictwie pojęcia gravaminis, tj. interesu prawnego w zaskarżeniu, który zachodzi wtedy, gdy orzeczenie jest w sensie prawnym obiektywnie niekorzystne dla skarżącego, gdyż z punktu widzenia skutków związanych z prawomocnością materialną, nie uzyskał takiej ochrony prawnej, którą zamierzał osiągnąć w postępowaniu poprzedzającym wydanie orzeczenia od niedopuszczalności zaskarżenia z innych przyczyn.
Powołanie przepisów postępowania administracyjnego w oderwaniu od będących podstawą zaskarżonego wyroku przepisów postępowania sądowego, nie może być uznane za spełniające przesłanki podstaw kasacyjnych, o których mowa art. 174 pkt 2 p.p.s.a., gdyż przedmiotem kontroli w postępowaniu kasacyjnym, stosownie do treści art. 173 § 1 p.p.s.a. jest orzeczenie sądu, a nie akt lub czynność z zakresu administracji publicznej.
Art. 173 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2018 r. poz. 1302, 1467 i 1629 oraz z 2019 r. poz. 11) w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia skargą kasacyjną postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego, którym ten sąd, orzekając po raz pierwszy o tej sprawie, odrzuca skargę o wznowienie postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 oraz w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Ponadto postanawia:
na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072 oraz z 2019 r. poz. 125) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Źle postawione zarzuty skargi kasacyjnej uniemożliwiają Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu związanemu jej granicami kontrolę legalności zaskarżonego wyroku Sądu I instancji.
Powołanie przepisów postępowania podatkowego, w oderwaniu od będących podstawą zaskarżonego wyroku przepisów postępowania sądowego, nie może być uznane za spełniające przesłanki podstaw kasacyjnych, o których mowa art. 174 pkt 2 p.p.s.a. Przedmiotem kontroli w postępowaniu kasacyjnym, stosownie do treści art. 173 § 1 p.p.s.a., jest bowiem orzeczenie sądu
Powołanie przepisów postępowania podatkowego, w oderwaniu od będących podstawą zaskarżonego wyroku przepisów postępowania sądowego, nie może być uznane za spełniające przesłanki podstaw kasacyjnych, o których mowa art. 174 pkt 2 p.p.s.a. Przedmiotem kontroli w postępowaniu kasacyjnym, stosownie do treści art. 173 § 1 p.p.s.a., jest bowiem orzeczenie sądu.
W sytuacji, gdy przedstawiony we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej prawa podatkowego stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe nie są wystarczające do wydania interpretacji przepisów prawa podatkowego, których dotyczył wniosek, to zasadne jest wezwanie wystosowane przez organ interpretacyjny do doprecyzowania wniosku w zakresie podanego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego.
W sytuacji, gdy przedstawiony we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej prawa podatkowego stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe nie są wystarczające do wydania interpretacji przepisów prawa podatkowego, których dotyczył wniosek, to zasadne jest wezwanie wystosowane przez organ interpretacyjny do doprecyzowania wniosku w zakresie podanego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego.
Przytoczenie podstaw kasacyjnych to wskazanie konkretnych przepisów prawa materialnego lub przepisów postępowania, które w ocenie skarżącego zostały naruszone przez sąd pierwszej instancji i precyzyjne wyjaśnienie, na czym polegało niewłaściwe zastosowanie lub błędna wykładnia prawa materialnego, bądź wykazanie istotnego wpływu naruszenia prawa procesowego na rozstrzygnięcie sprawy przez sąd pierwszej instancji. Związanie Naczelnego Sądu Administracyjnego granicami skargi kasacyjnej polega na tym, że jest on władny badać naruszenie jedynie tych przepisów, które zostały wyraźnie wskazane przez stronę skarżącą. Ze względu na ograniczenia wynikające ze wskazanych regulacji prawnych, Naczelny Sąd Administracyjny nie może we własnym zakresie konkretyzować zarzutów skargi kasacyjnej, uściślać ich ani w inny sposób korygować.
Skarga kasacyjna przysługuje od wydanego przez sąd pierwszej instancji wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie, a jej celem jest poddanie sądowej kontroli instancyjnej prawidłowości tego orzeczenia. Z tej przyczyny podnoszone w niej zarzuty, aby były skuteczne, muszą wskazywać na uchybienia sądu, a nie organów podatkowych, co wynika z art. 173, art. 174 oraz art. 176 p.p.s.a.
W wypadku wniesienia apelacji przez więcej niż jednego przedstawiciela procesowego strony, wniosek o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego, pochodzącego od strony lub któregokolwiek z jej przedstawicieli procesowych, zobowiązuje ten sąd do sporządzenia uzasadnienia odnoszącego się do wszystkich apelacji, chyba ze we wniosku ograniczono zakres sporządzenia uzasadnienia (art. 422 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 423 § 1a k.p.k. w zw. z art. 457 § 2 k.p.k.)
Norma zawarta w art. 520 § 2 k.p.k. umożliwia stronie, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu pierwszej instancji, wniesienie kasacji tylko w takim zakresie, w jakim orzeczenie sądu pierwszej instancji zostało zmieniona na niekorzyść osoby skazanej.
Wyeliminowanie powoda cywilnego jako strony z postępowania karnego oznacza, że kasacja przezeń wniesiona jest wniesiona przez osobę nieuprawnioną.
Fakt że wyznaczony oskarżycielce posiłkowej pełnomocnik z urzędu sporządził opinię o braku podstaw do wniesienia kasacji nie powoduje, że oskarżycielka prywatna staje się osobą nieuprawnioną do wniesienia tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia, bowiem uprawnienie to przysługuje stronie, a nie samoistnie jej pełnomocnikowi.
Prokurator ma prawo złożenia kasacji na korzyść oskarżonego także wówczas, gdy nie zaskarżył uprzednio wyroku sądu I instancji, wyrok ten natomiast został zmieniony rozstrzygnięciem sądu odwoławczego na niekorzyść oskarżonego. Wniesienie przez prokuratora kasacji na korzyść oskarżonego nie jest dopuszczalne jedynie wtedy, gdy wyrok sądu pierwszej instancji nie został w ogóle na korzyść oskarżonego zaskarżony, a także i wówczas gdy - przy braku takiego zaskarżenia - wyrok ten utrzymano w mocy lub go zmieniono na korzyść oskarżonego.
Rozstrzygnięcie o kosztach procesu może być przedmiotem odrębnego zaskarżenia kasacyjnego i uchylenia wyroku w tym trybie, pod warunkiem jednak, że kasacja strony dotyczy wyroku, którym orzeczono wobec skazanego bezwzględną karę pozbawienia wolności (kasacja na korzyść) lub też wyroku, którym uniewinniono oskarżonego albo umorzono co do niego postępowanie z przyczyn wskazanych w art. 17 § 1 pkt 3 i 4 k.p.k. (kasacja na niekorzyść).
1. Podniesienie zarzutu uchybienia, określonego w art. 439 § 1 k.p.k., daje podstawę do uznania kasacji za prawnie dopuszczalną i podlegającą rozpoznaniu jedynie wówczas, gdy wskazywane uchybienie ma rzeczywiście cechę naruszenia przewidzianego w art. 439 k.p.k. Nie można bowiem pod pozorem takiego uchybienia wnosić skargi, dopatrując się naruszenia prawa w oparciu o okoliczności, które nie dają podstaw do przyjęcia jego zaistnienia, w tym po to, aby móc zarzucić także inne naruszenia, o jakich mowa w art. 523 § 1 k.p.k., ale nie ujęte już w katalogu wskazanym w art. 439 k.p.k.
2. Kasacja, która będąc dla swej dopuszczalności ograniczona prawnie jedynie do określonych naruszeń - jak w wypadku wskazanym w art. 520 § 3 k.p.k. - przywołuje, jako takie naruszenie, okoliczności nie mające nic wspólnego z istotą owego uchybienia, jest kasacją niedopuszczalną.
Skoro skazany skorzystał z pomocy wyznaczonego mu obrońcy z urzędu, który złożył opinię o braku podstaw do sporządzenia kasacji, to zrealizował prawo do obrony przysługujące mu na tym etapie postępowania, przy czym nie ma znaczenia, że w przekonaniu skazanego są podstawy do wniesienia kasacji.
W myśl art. 176 Konstytucji RP - postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne i w takim też postępowaniu jego sprawa została rozpoznana. Kasacja jest natomiast nadzwyczajnym środkiem zaskarżania prawomocnych już orzeczeń i dlatego może być przez stronę wniesiona jedynie w ściśle określonych ustawowo warunkach, a te ustawodawca określił m. innymi w powołanym wyżej art. 519 k.p.k.
Jeżeli w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu przedmiotem zaskarżenia jest jedynie orzeczenie dotyczące wysokości wynagrodzenia związanego z ustanowieniem służebności, to o dopuszczalności skargi kasacyjnej w zakresie roszczenia pieniężnego, które może być dochodzone odrębnie na ogólnych zasadach, decyduje wartość przedmiotu sporu związana z wysokością roszczenia pieniężnego.
W sprawie o rekompensatę za utratę możliwości nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach (art. 21 i nast. ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych) ustala się jako różnicę wysokości emerytury z rekompensatą i bez rekompensaty. Inaczej rzecz ujmując, skarga kasacyjna w sprawie o rekompensatę za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach jest dopuszczalna, jeżeli 12-krotność różnicy wysokości emerytury obliczonej z rekompensatą oraz bez rekompensaty przekracza kwotę 10.000 zł (art. 3982 § 1 k.p.c. w związku z art. 21 i nast. ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych).
Choć wartość przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną pozostaje zawsze w związku z wartością przedmiotu sporu wskazaną w powództwie, to jednak nie musi odpowiadać jej kwotowo. Jeżeli bowiem powództwo zostało częściowo uwzględnione, strona powodowa może w skardze kasacyjnej powołać jedynie wartość odpowiadającą różnicy wartości przedmiotu sporu i zasądzonej na jej rzecz kwoty, natomiast strona pozwana może złożyć skargę kasacyjną jedynie do wysokości kwoty zasądzonej od niej na rzecz powodów w wyroku sądu drugiej instancji.
Sąd Najwyższy jest uprawniony do zbadania prawidłowości określenia przez stronę wartości przedmiotu zaskarżania celem wyeliminowania możliwości ingerencji w treść rozstrzygnięcia w sprawach, w których, zgodnie przepisami kodeksu postępowania cywilnego, ustawodawca tego nie dopuszcza.
Sprawy o podleganie ubezpieczeniu społecznemu, mimo ich majątkowego charakteru mogą być przedmiotem skargi kasacyjnej niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3982 § 1 k.p.c.). Podobnie należy oceniać dopuszczalność skargi kasacyjnej ze względu na wartość przedmiotu sporu przy sprawach o wycofanie zaświadczenia A1.
Prawidłową wartością przedmiotu sporu i zaskarżenia w sprawie o uchylenie uchwały o podziale nadwyżki bilansowej spółdzielni jest suma tej nadwyżki, a nie wartość udziałów skarżącego uchwałę.
Przesłankę dopuszczalności środka zaskarżenia stanowi co do zasady pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen). Istnieje ono wtedy, gdy zaskarżone orzeczenie jest obiektywnie w sensie prawnym niekorzystne dla skarżącego, ponieważ z punktu widzenia jego skutków związanych z prawomocnością materialną skarżący nie uzyskał ochrony prawnej, którą zamierzał osiągnąć przez swoje działanie procesowe. Brak tak rozumianego interesu prawnego prowadzi do odrzucenia środka odwoławczego.
W przypadku gdy w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu (art. 5191 § 1 k.p.c.), przedmiotem zaskarżenia jest jedynie orzeczenie dotyczące wysokości wynagrodzenia związanego z ustanowieniem służebności, to o dopuszczalności skargi kasacyjnej w zakresie roszczenia pieniężnego, które może być dochodzone odrębnie na ogólnych zasadach, decyduje wartość przedmiotu sporu związana z wysokością roszczenia pieniężnego, a zgodnie z art. 3982 § 1 zd. pierwsze k.p.c., skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych.
Brak interesu prawnego w zaskarżeniu powoduje odrzucenie skargi kasacyjnej w tej części jako niedopuszczalnej na podstawie art. 3986 § 2 i 3 k.p.c.
Uzasadniając zarzut naruszenia przepisów postępowania, wykazać należy, że uchybienie im mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Nie chodzi tutaj zatem o wszelkie naruszenia przepisów proceduralnych, ale o takie naruszenie przez wojewódzki sąd administracyjny konkretnych przepisów procedury, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy przed Sądem I instancji. Oznacza to, że obowiązkiem autora skargi kasacyjnej jest wykazanie, że gdyby do zarzucanego naruszenia przepisów postępowania nie doszło, to wyrok Sądu I instancji byłby inny. Innymi słowy, w skardze kasacyjnej należy wskazać przepisy, które zdaniem jej autora zostały naruszone oraz uzasadnić na czym konkretnie to naruszenie polegało, a także - co istotne - wykazać, że naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Autor skargi kasacyjnej zobowiązany jest więc uzasadnić, że następstwa zarzucanych uchybień były na tyle istotne, że kształtowały lub współkształtowały treść kwestionowanego orzeczenia w takim stopniu, że gdyby do nich nie doszło, to wyrok Sądu I instancji byłby inny.
Zarzut naruszenia prawa materialnego nie może być skutecznie uzasadniony próbą zwalczania poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych.
O naruszeniu normy wynikającej z art. 134 § 1 p.p.s.a. można byłoby mówić, gdyby sąd wykroczył poza granice sprawy, w której została wniesiona skarga, albo - mimo wynikającego z tego przepisu obowiązku - nie wyszedł poza zarzuty i wnioski skargi, np. nie zauważając naruszeń prawa, które nie były powołane przez skarżącego, a które sąd I instancji zobowiązany był uwzględnić z urzędu. Jednakże w ramach zarzutu naruszenia art. 134 § 1 p.p.s.a. nie można kwestionować dokonanej przez sąd oceny ustalonego stanu faktycznego z punktu widzenia jego zgodności lub niezgodności z mającym zastosowanie w sprawie stanem prawnym, czy też prawidłowości dokonanej przez sąd oceny działań organu administracji publicznej pod kątem zachowania przepisów procedur obowiązujących ten organ.
Zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. może stanowić samodzielną podstawę kasacyjną (art. 174 pkt 2 tej ustawy), jeżeli uzasadnienie orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego nie zawiera stanowiska co do stanu faktycznego przyjętego za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia. Może stanowić samodzielną podstawę kasacyjną także wówczas, gdy sposób sformułowania uzasadnienia wyroku nie pozwala na kontrolę instancyjną orzeczenia - uzasadnienie jest na tyle lakoniczne lub wewnętrznie niespójne, nielogiczne, że nie pozwala na odtworzenie toku rozumowania sądu, prowadzącego do wydania orzeczenia konkretnej treści. Nie można natomiast za jego pomocą kwestionować merytorycznej poprawności uzasadnienia.
Przepis art. 151 p.p.s.a. - sam w sobie - może być naruszony tylko wówczas, gdy sąd uznając, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie - wydaje orzeczenie uwzględniające skargę, lub też odwrotnie, gdy zachodzi sprzeczność między stanowiskiem sądu zawartym w uzasadnieniu a treścią sentencji wyroku.
Dla uznania za usprawiedliwioną podstawę kasacyjną z art. 174 pkt 2 p.p.s.a. nie wystarcza samo wskazanie naruszenia przepisów postępowania, ale nadto wymagane jest, aby skarżący wykazał, że następstwa stwierdzonych wadliwości postępowania były tego rodzaju lub skali, iż kształtowały one lub współkształtowały treść kwestionowanego w sprawie orzeczenia.
Gdy skarga kasacyjna zarzuca naruszenie prawa materialnego oraz naruszenie przepisów postępowania, co do zasady w pierwszej kolejności rozpoznaniu podlegają zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Dopiero bowiem po przesądzeniu, że stan faktyczny przyjęty przez sąd w zaskarżonym wyroku jest prawidłowy, albo nie został dostatecznie podważony, można przejść do skontrolowania procesu subsumcji danego stanu faktycznego pod zastosowany przez sąd pierwszej instancji przepis prawa materialnego.
Zarzut naruszenia art. 106 § 3 p.p.s.a. może być uzasadniony jedynie wówczas, gdy sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe a skarżący kasacyjnie wykaże, że kryteria wiarygodności dopuszczonych dowodów były oczywiście błędne.
Uchybienie skargi kasacyjnej polegające na nieprzyporządkowaniu poszczególnych zarzutów do konkretnego punktu art. 174 p.p.s.a. nie uzasadnia wprawdzie stwierdzenia, że skarga kasacyjna nie spełnia ustawowych wymogów określonych w art. 176 p.p.s.a. i podlega odrzuceniu, uzasadnia jednak stwierdzenie, że w sprawie nie został spełniony konieczny wymóg profesjonalizmu we wnoszeniu skargi kasacyjnej przez profesjonalnego pełnomocnika.
Podstawą wzruszenia w postępowaniu kasacyjnym prawomocnego orzeczenia może być tylko takie rażące naruszenie prawa, które in concreto mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Niedopuszczalne jest więc bezpośrednie atakowanie w kasacji orzeczenia sądu pierwszej instancji, a także kwestionowanie ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie. Zarzuty podniesione w kasacji pod adresem orzeczenia sądu pierwszej instancji podlegają rozważeniu przez Sąd Najwyższy tylko w takim zakresie, w jakim jest to nieodzowne dla należytego rozpoznania zarzutów stawianych w kasacji orzeczeniu sądu odwoławczego. Rolą sądu kasacyjnego nie jest bowiem ponowne - "dublujące" kontrolę apelacyjną rozpoznanie zarzutów stawianych przez skarżącego orzeczeniu sądu pierwszej instancji.
Skoro błędne ustalenia faktyczne nie stanowią podstawy kasacji, to jest oczywiste, że nietrafne nazwanie przez skarżącego wadliwości polegającej na przyjęciu za podstawę wyroku błędnych ustaleń faktycznych - "naruszeniem prawa materialnego," nie może prowadzić do ignorowania ustawowej regulacji podstaw kasacji. Nie może ono zatem ani zobowiązywać, ani też uprawniać instancji kasacyjnej do badania - pod pozorem rozpoznawania "zarzutu naruszenia prawa" - zasadności ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku.
Skoro błędne ustalenia faktyczne nie stanowią podstawy kasacji, to jest oczywiste, że nietrafne nazwanie przez skarżącego wadliwości polegającej na przyjęciu za podstawę wyroku błędnych ustaleń faktycznych - "naruszeniem prawa materialnego," nie może prowadzić do ignorowania ustawowej regulacji podstaw kasacji. Nie może ono zatem ani zobowiązywać, ani też uprawniać instancji kasacyjnej do badania - pod pozorem rozpoznawania "zarzutu naruszenia prawa" - zasadności ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku.
Nie może być mowy o naruszeniu przepisów prawa materialnego w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za jego podstawę.
Skuteczność zarzutu kasacyjnego wskazującego na uchybienia w sferze kompletowania i oceny zgromadzonego materiału dowodowego przez sąd I instancji oraz bezpodstawne zaakceptowanie takiego stanu rzeczy jest możliwa. W praktyce ogranicza się do przypadków, w których treść orzeczenia świadczy o zignorowaniu reguł określonych w art. 433 § 2 w zw. z art. 7 i art. 410 k.p.k. w stopniu jednoznacznym, oczywistym i niepodlegającym dyskusji, zaś akceptacji przez sąd ad quem wadliwych wyników postępowania dowodowego nie można pogodzić z zasadą rzetelnej i wszechstronnej kontroli odwoławczej.
O "rażącym" naruszeniu prawa można mówić wtedy, gdy obraza prawa ma charakter wyraźny, niewątpliwy, dający się łatwo stwierdzić, ale także trzeba wziąć pod uwagę "ciężar gatunkowy" zaistniałego uchybienia. Nie chodzi zatem tylko o łatwą do stwierdzenia "na pierwszy rzut oka" obrazę prawa, ale również trzeba uwzględnić charakter tego naruszenia, jego jakość, która świadczy o poważnym uchybieniu, wręcz o randze zbliżonej do bezwzględnej przyczyny odwoławczej.
Zgodnie z art. 523 § 1 zd. drugie k.p.k. kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. Użyty w tym przepisie zwrot "wyłącznie" nie oznacza, że zarzut rażącej niewspółmierności kary może być podniesiony obok jakichkolwiek innych zarzutów. Wolno w kasacji twierdzić, że kara jest niewspółmierna pod warunkiem jednak, że zarzuca się rażącą obrazę prawa materialnego lub procesowego, która mogła mieć istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia o karze.
Powielenie w kasacji argumentacji przedstawionej wcześniej w zwykłym środku odwoławczym może być skuteczne jedynie wtedy, gdy sąd odwoławczy nie rozpoznał należycie wszystkich zarzutów apelacyjnych i nie odniósł się do nich w uzasadnieniu swojego orzeczenia zgodnie z dyspozycją art. 457 § 3 k.p.k. Nie jest natomiast funkcją kontroli kasacyjnej ponowne, dublujące niejako kontrolę apelacyjną, rozpoznanie zarzutów stawianych przez skarżącego orzeczeniu sądu pierwszej instancji.
Charakter kasacji nie pozwala na kwestionowanie ustaleń faktycznych.
Zgodnie z art. 3983 § 3 k.p.c. oraz art. 39813 § 2 k.p.c., podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalania faktów lub oceny dowodów, a Sąd Najwyższy związany jest ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia. Sąd Najwyższy, jako sąd kasacyjny, nie zajmuje się oceną materiału dowodowego, nie ma również kompetencji do kontrolowania prawidłowości oceny dowodów dokonanej przez sąd drugiej instancji według kryteriów opisanych w art. 233 § 1 k.p.c.
Podstawy skargi kasacyjnej nie może stanowić polemika skarżącego z wynikami oceny dowodów dokonanej przez sąd II instancji, a także kwestionowanie prawidłowości ustaleń tego sądu stanowiących podstawę faktyczną zaskarżonego orzeczenia. W szczególności niedopuszczalne jest podważanie dokonanej przez sąd II instancji oceny w ramach zasady swobodnej oceny dowodów oraz trafności poczynionych ustaleń faktycznych.
Niedopuszczalnym jest powoływanie się przez skarżącego na wadliwość wyroku Sądu II instancji, polegającą na ustaleniu faktów lub niewłaściwie przeprowadzonej ocenie dowodów, również we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania. Także zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące naruszenia prawa materialnego, mające w istocie charakter polemiki z ustaleniami faktycznymi sądów meriti i dokonaną przez te sądy oceną stanu faktycznego nie mogą stanowić podstawy skargi kasacyjnej, ani jej przyjęcia do rozpoznania.
Podstawy skargi kasacyjnej nie może stanowić polemika skarżącego z wynikami oceny dowodów dokonanej przez sąd II instancji, a także kwestionowanie prawidłowości ustaleń tego sądu stanowiących podstawę faktyczną zaskarżonego orzeczenia. W szczególności niedopuszczalne jest podważanie dokonanej przez sąd II instancji oceny w ramach zasady swobodnej oceny dowodów oraz trafności poczynionych ustaleń faktycznych.
Przepis art. 3983 § 3 k.p.c. wprawdzie nie wskazuje expressis verbis konkretnych przepisów, których naruszenie, w związku z ustalaniem faktów i przeprowadzaniem oceny dowodów, nie może być przedmiotem zarzutów wypełniających drugą podstawę kasacyjną, nie ulega jednak wątpliwości, że obejmuje on art. 233 k.p.c., bowiem właśnie ten przepis określa kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów.
Przesłanką przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania nie jest oczywiste naruszenie konkretnego przepisu prawa materialnego lub procesowego, lecz sytuacja, w której naruszenie to spowodowało wydanie oczywiście nieprawidłowego orzeczenia. Sam zarzut naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu (przepisów) nie prowadzi wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Skoro miarą oceny podstaw kasacyjnych są zarzuty naruszenia prawa materialnego i procesowego (art. 3983 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c.), to miara ta jest tym bardziej aktualna w odniesieniu do szczególnej podstawy przedsądu z art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c., która jako jedyna podstawa przedsądu ma na uwadze indywidualny interes strony w przyjęciu jej skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Zgodnie z art. 3983 § 1 pkt 2 k.p.c. skargę kasacyjną można oprzeć na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, który ocenia się przez odniesienie konkretnego rozstrzygnięcia do podstawy materialnoprawnej orzeczenia co do istoty sprawy. Oczywista zasadność skargi determinuje więc konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia, wynikającą z naruszenia przepisów prawa materialnego. Zatem oparcie argumentacji wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania tylko na naruszeniu przepisów postępowania - w wypadku zaskarżenia orzeczenia co do istoty sprawy - jest niewystarczające, nie pozwala bowiem na stwierdzenie, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Pozorność czynności prawnej jest okolicznością faktyczną, która podlega ustaleniu przez sądy powszechne. Ustalenie to nie podlega zaś kontroli kasacyjnej w jakimkolwiek aspekcie w ramach podstawy określonej w art. 3983 k.p.c. Skarżący może więc kwestionować jedynie prawidłowość zastosowania art. 83 k.c. w ustalonych przez sąd okolicznościach faktycznych i kwalifikację tych okoliczności w kategoriach pozorności.
Wskazanie przez autora skargi kasacyjnej przepisów, jakie w jego ocenie naruszył sąd administracyjny pierwszej instancji, a także wyjaśnienie w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, na czym to naruszenie polegało, wyznacza granice, w których rozstrzyga Naczelny Sąd Administracyjny. Zarzuty, jak i ich uzasadnienie, powinny zatem być ujęte ściśle i zrozumiale, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę wymóg sporządzenia skargi kasacyjnej przez profesjonalnego pełnomocnika (art. 175 p.p.s.a.). Związanie sądu kasacyjnego zarzutami podniesionymi w skardze kasacyjnej oznacza, że sąd ten - co do zasady - nie ma kompetencji do kontroli legalności postępowania pierwszoinstancyjnego poza granicami zaskarżenia.
Skarżąca, jako pozbawiona (zawieszona), w świetle przywołanych przepisów ustawy o adwoakturze, prawa do wykonywania zawodu, w tym przede wszystkim występowania przed sądami, chcąc zaskarzyć kasacyjnie orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego powinan skorzystać z pomocy czynnego zawodowo adwoakta lub radcy prawnego, aby wnoszony środek zaskarżenia spełniał nałożony art. 175 § 1 p.p.s.a. wymóg warunkujący skuteczność zainicjowania postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.
Niedopuszczalną, a zatem podlegającą odrzuceniu bez wzywania do uzupełnienia braków formalnych, jest skarga sporządzona przez osobę, która nie ma kwalifikacji wymaganych w art. 175 p.p.s.a.
Niedopuszczalne jest wnoszenie do sądu skarg kasacyjnych, które nie zostały sporządzone przez osoby mające status zawodowy, o którym mowa w przepisach art. 173 § 2, art. 175 § 1, art. 175 § 2 i § 2a p.p.s.a.
Ze względu na wymagania stawiane skardze kasacyjnej, usprawiedliwione zasadą związania Naczelnego Sądu Administracyjnego jej podstawami, sporządzenie skargi kasacyjnej jest obwarowane przymusem adwokacko - radcowskim (art. 175 § 1-3 p.p.s.a.). Opiera się on na założeniu, że powierzenie czynności sporządzenia skargi kasacyjnej prawnikom zapewni jej odpowiedni poziom merytoryczny i formalny, umożliwiający Sądowi II instancji dokonanie kontroli zaskarżonego orzeczenia.
Skarga kasacyjna jest najbardziej sformalizowanym środkiem prawnym przewidzianym w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Świadczy o tym zarówno istnienie tzw. przymusu adwokacko-radcowskiego, który oznacza, iż skarga kasacyjna powinna być sporządzona, tj. napisana i podpisana przez adwokata lub radcę prawnego (art. 175 § 1 p.p.s.a.), a także szczególne wymogi dotyczące formy i treści tego środka odwoławczego, o których mowa w art. 176 p.p.s.a. Wskazany przymus adwokacko-radcowski ma charakter nieusuwalny. Oznacza to, że uchybienie wymogowi sporządzenia skargi kasacyjnej przez adwokata lub radcę prawnego, nie może zostać usunięte w dalszym toku postępowania.
Przymus adwokacko-radcowski z założenia powinien gwarantować nie tylko sporządzenie skargi kasacyjnej w sposób odpowiadający wymogom ustawowym i umożliwiający Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu merytoryczne jej rozpoznanie, a w konsekwencji kontrolę zaskarżonego orzeczenia, lecz również takie skonstruowanie skargi kasacyjnej, które w ramach obowiązującego prawa uwzględnia motywy i intencje strony składającej skargę kasacyjną, w tym przyjętą przez nią strategię prowadzenia własnych spraw.
Doradca podatkowy nie jest osobą uprawnioną do sporządzenia skargi kasacyjnej w sprawie dotyczącej określenia kwoty dotacji przypadającej do zwrotu.
Przymus adwokacko-radcowski z założenia powinien gwarantować nie tylko sporządzenie skargi kasacyjnej w sposób odpowiadający wymogom ustawowym i umożliwiający Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu merytoryczne jej rozpoznanie, a w konsekwencji kontrolę zaskarżonego orzeczenia, lecz również takie skonstruowanie skargi kasacyjnej, które w ramach obowiązującego prawa uwzględnia motywy i intencje strony składającej skargę kasacyjną, w tym przyjętą przez nią strategię prowadzenia własnych spraw.