Skarga kasacyjna podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna.
Zgodnie z art. 3982 § 1 zd. 1 k.p.c., skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Z kolei w myśl art. 5191 § 1 k.p.c., od wydanego przez sąd drugiej instancji postanowienia co do istoty sprawy oraz od postanowienia w przedmiocie odrzucenia wniosku i umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie - w sprawach z zakresu prawa osobowego, rzeczowego i spadkowego - przysługuje skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Wyjątki w tym zakresie wskazane zostały w art. 5191 § 4 k.p.c., jednak żaden z nich nie dotyczy rozgraniczenia.
W rozpoznawanej sprawie powodowie zgłosili dwa żądania, z których pierwsze sformułowali jako powództwo o ochronę własności, wskazując wartość przedmiotu sporu w kwocie 6000 złotych. Drugie żądanie określone zostało jako wniosek o rozgraniczenie. Rozgraniczenie, według twierdzeń powodów, miało charakter wtórny i konieczne było tylko do rozstrzygnięcia sprawy o własność. W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane są trzy stanowiska odnośnie do przysługiwania w takiej sytuacji skargi kasacyjnej od wyroku sądu drugiej instancji. Według pierwszego z nich, dopuszczalna jest skarga kasacyjna od wyroku orzekającego o roszczeniu windykacyjnym, jak i negatoryjnym, niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia, jeżeli w wyroku tym sąd przeprowadził rozgraniczenie na podstawie art. 36 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (np. postanowienia SN: z 19 sierpnia 2022 r.,
I CNP 108/22; z 13 listopada 2019 r., IV CZ 92/19). Zgodnie z drugim poglądem, jeżeli roszczenie windykacyjne lub negatoryjne ma pierwszoplanowe znaczenie, a rozgraniczenie ma charakter wtórny i jest jedynie potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy o własność lub wydanie nieruchomości (por. art. 36 Prawa geodezyjnego i kartograficznego) sprawa rozpoznawana jest w procesie i dopuszczalność skargi kasacyjnej zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia (np. postanowienie SN z 18 czerwca 2019 r., IV CSK 601/18). Według trzeciego z kolei stanowiska, w sprawach, w których przedmiot sporu obejmował roszczenie windykacyjne i połączone z nim żądanie rozgraniczenia skarga kasacyjna przysługuje także wówczas, gdy sąd oddalił powództwo (tak SN z postanowieniu z 20 lipca 2012 r., II CZ 85/12).
Podzielając pierwszy z wymienionych poglądów, Sąd Najwyższy wskazuje, że w zaskarżonym wyroku Sąd drugiej instancji nie zawarł rozstrzygnięcia o rozgraniczeniu. Orzeczenie o rozgraniczeniu wydane przez Sąd pierwszej instancji zostało uchylone przez Sąd Okręgowy bez rozstrzygnięcia o żądaniu powodów w tym zakresie. Skarga kasacyjna zatem byłaby w rozpoznawanej sprawie dopuszczalna wówczas, gdyby wartość przedmiotu zaskarżenia przekraczała próg wskazany w art. 3982 § 1 k.p.c. Brak rozstrzygnięcia o rozgraniczeniu powoduje, że kwestia ta - należąca do materii prawa rzeczowego - pozostaje nadal otwarta. Wyrok oddalający powództwo o wydanie nieruchomości i przywrócenie stanu zgodnego z prawem nie jest wyposażony ani w moc wiążącą, ani w powagę rzeczy osądzonej w zakresie rozgraniczenia. Z tego względu dla oceny dopuszczalności skargi kasacyjnej w takim przypadku zastosować należy reguły właściwe dla procesu, a nie dla postępowania nieprocesowego.
Niezależnie od powyższego wskazać należy, że w przedmiotowej sprawie w ogóle nie znajdował zastosowania art. 36 Prawa geodezyjnego i kartograficznego. Zasadą jest, że sprawa o rozgraniczenie powinna w pierwszej kolejności toczyć się w postępowaniu administracyjnym w trybie określonym w art. 30-34 Prawa geodezyjnego i kartograficznego. Przed zakończeniem tego postępowania droga sądowa jest niedopuszczalna (np. postanowienia SN: z 19 marca 2014 r., I CZ 11/14; z 7 kwietnia 1998 r., II CKN 664/97, OSNC 1998, Nr 11, poz. 183; z 10 grudnia 1997 r., II CKN 496/97). Wyjątek przewidziany w art. 36 Prawa geodezyjnego i kartograficznego obejmuje sytuację, gdy w sprawie o własność lub o wydanie nieruchomości albo jej części ustalenie przebiegu granic jest potrzebne do rozstrzygnięcia sporu. Powołany przepis aktualizuje się wówczas, gdy do istoty sporu należy problem własności nieruchomości, ustalenie zaś granicy ma w tym sporze charakter wtórny. Prawidłowa kwalifikacja takich spraw w praktyce może wywoływać trudności. Są bowiem sprawy o własność, w których rozgraniczenie nieruchomości jest elementem obocznym, i typowe sprawy o rozgraniczenie, tj. sprawy, w których sporna jest sama granica. Nie każdy spór o własność musi wiązać się z rozgraniczeniem, ale każde rozgraniczenie jest sporem o własność przygranicznych pasów gruntu. Decydującym czynnikiem jest tutaj źródło konfliktu pomiędzy stronami. Jeżeli przyczyną wszczęcia postępowania jest sporna granica, to taką sprawę należy kwalifikować jako sprawę o rozgraniczenie nieruchomości - choćby nawet wiązało się to z żądaniem wydania przygranicznego pasa gruntu. W takim wypadku żądanie wydania pasa gruntu ma charakter wtórny, gdyż jest konsekwencją ustalenia prawidłowego przebiegu granicy. Dokonując rozgraniczenia w trybie nieprocesowym, sąd powinien wówczas nakazać wydanie uprawnionemu uczestnikowi przygranicznego pasa gruntu, a jeśli takiego rozstrzygnięcia brak niezbędne jest wytoczenie powództwa windykacyjnego o jego wydanie (uchwała SN z 20 grudnia 1968 r., III CZP 102/68, OSNC 1969, Nr 9, poz. 155). Jeżeli natomiast przyczyną sporu pomiędzy stronami jest pozbawienie lub naruszenie prawa własności, a do rozstrzygnięcia sprawy konieczne jest ustalenie granicy - to takie ustalenie granicy ma charakter wtórny.
Taka sprawa nie jest sprawą o rozgraniczenie nieruchomości, ale sporną sprawą o własność, która powinna być rozpoznawana przez sąd powszechny w trybie procesowym. O tym, który z trybów postępowania znajdzie zastosowanie w konkretnej sprawie, decydują twierdzenia faktyczne stanowiące podstawę żądania. Drogi procesu cywilnego nie uzasadnia samo zgłoszenie żądania wydania przygranicznego pasa gruntu, jeżeli na zasadność tego roszczenia wpływa uprzednie rozstrzygnięcie sprawy o rozgraniczenie.
Sformułowanie żądań przez powodów i okoliczności faktyczne stanowiące podstawę tych żądań jednoznacznie wskazują, że pierwszoplanowy pomiędzy stronami był spór o przebieg granic, natomiast kwestia prawa własności przygranicznych pasów gruntu miała charakter wtórny. Powodowie domagali się bowiem wydania przez pozwanego przygranicznego pasa gruntu o szerokości od 0,5 metra do 1,5 metra. Zgłosili także roszczenie negatoryjne będące konsekwencją sporu o przebieg granic, a następnie rozszerzyli żądanie pozwu w ten sposób, że wnieśli o dokonanie rozgraniczenia nieruchomości należących do powodów i nieruchomości należącej do pozwanego. Tak sformułowane żądania należało zakwalifikować jako wniosek o rozgraniczenie nieruchomości, zmienić tryb postępowania i wniosek ten odrzucić z powodu czasowego wyłączenia drogi sądowej. Sądy obu instancji nie podjęły takich czynności, jednak uchybienie to uchyla się spod kognicji Sądu Najwyższego. Jak już wyżej wskazano, Sąd drugiej instancji, rozpoznając apelację powodów, uchylił jedynie orzeczenie Sądu pierwszej instancji o rozgraniczeniu, nie rozstrzygając o żądaniu powodów w tym zakresie ani merytorycznie, ani formalnie. Powodowie nie wnieśli o uzupełnienie zaskarżonego wyroku, co powoduje, że skarga kasacyjna w powyższym zakresie z powodu braku substratu zaskarżenia jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu.
Mając na uwadze przedstawione wyżej okoliczności Sąd Najwyższy na podstawie art. 3986 § 3 k.p.c. orzekł jak na wstępie.
Jeżeli nie są Państwo zadowoleni z wyniku postępowania cywilnego i są zdecydowani na wniesienie skargi kasacyjnej prosimy o kontakt.