Konieczność złożenia odpisu pisma, w którym skarżący kasacyjnie zawiera wniosek o rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie albo oświadczenie o zrzeczeniu się rozprawy budzi rozbieżności w orzecznictwie. Z jednej strony wskazuje się na słuszny skądinąd rygoryzm procesowy wynikający z konieczności spełnienia licznych warunków formalnych skargi kasacyjnej (art. 176 p.p.s.a.) oraz z faktu, że musi być ona sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika (art. 175 § 1 p.p.s.a.). Wskazuje się również, że w przypadku tym znajduje zastosowanie art. 47 § 1 w zw. z art. 49 § 1 i art. 57 § 1 p.p.s.a. Argumentację tę ma wzmacniać: uchwała NSA z 18 grudnia 2013 r. I OPS 13/13, ONSAiWSA 2014/3/39, a także postanowienia NSA z 11 lipca 2017 r., I OZ 1110/17 oraz 20 marca 2019 r., II OZ 202/19. Nie brak jednak poglądów przeciwnych podkreślających, że omawiany brak nie stoi na przeszkodzie, by nadać skardze kasacyjnej prawidłowy bieg. Przy czym pogląd ten nie pozostaje w sprzeczności do uchwały I OPS 13/13, gdyż brak odpisu przedmiotowego pisma, inaczej niż w przypadku braku odpisu skargi, z którą organ się nie zapoznał (przypadek objęty uchwałą), nie miał jakiegokolwiek wpływu na sytuację procesową pozostałych uczestników postępowania. W tej sytuacji stanowisko wyrażone w uchwale, ani wprost, ani pośrednio, nie mogło mieć zastosowania do rozpatrywanego w niniejszej sprawie przypadku. Odrzucenie skargi kasacyjnej byłoby zatem przejawem nadmiernego formalizmu (zob. postanowienia NSA z 14 października 2016 r. I FZ 314/16 oraz 23 marca 2017 r. I FZ 42/17).
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie orzekającym podziela drugie z przedstawionych stanowisk. Jak bowiem słusznie zauważył tut. Sąd w postanowieniu z dnia 16 kwietnia 2019 r., sygn. akt I OZ 339/19 (zob. również postanowienie z dnia 10 maja 2019 r., sygn. akt I OZ 400/19), nie można tracić z pola widzenia konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), które - w powiązaniu z nakazem wykładni prokonstytucyjnej - prowadzi do odrzucenia wyników wykładnizbyt rygorystycznej, zamykającej stronie drogę do rozpoznania jej sprawy przez sąd przez nadmierny formalizm (wyrok NSA z 10 stycznia 2013 r. II OSK 1656/11). Koresponduje z tym także dorobek orzeczniczy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w świetle którego sądy muszą, stosując przepisy proceduralne, unikać zarówno nadmiaru formalizmu, który mógłby podważyć rzetelność postępowania, jak i nadmiernej elastyczności, która prowadziłaby do zniesienia wymogów proceduralnych ustanowionych przez prawo (wyrok ETPC z 11 października 2018 r. w sprawie Parol przeciwko Polsce, pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo). W rozpatrywanym przypadku odrzucenie skargi kasacyjnej, a zatem uniemożliwienie jej merytorycznego rozpoznania, jest zbyt daleko idącą konsekwencją braku odpisu wniosku/oświadczenia o trybie postępowania. Należy mieć na uwadze, że skarżący kasacyjnie nie zawsze może skutecznie domagać się rozpoznania sprawy na rozprawie (art. 182 § 1 p.p.s.a., postanowienie NSA z 9 kwietnia 2019 r. I OSK 1287/18) bądź na posiedzeniu niejawnym (w przypadku wniosku o przeprowadzenie rozprawy złożonego przez innego uczestnika postępowania, art. 182 § 2 p.p.s.a.). Naczelny Sąd Administracyjny może też rozpoznać skargę kasacyjną na rozprawie mimo odmiennej woli stron (wyrok NSA z 17 listopada 2006 r. II FSK 1390/05). Prowadzi to do wniosku, że nawet niedoręczenie odpisu pisma, w którym skarżący kasacyjnie wnosi o przeprowadzenie rozprawy albo oświadcza, że się jej zrzeka, nie wpływa na prawa i obowiązki procesowe pozostałych uczestników postępowania. Odrzucenie skargi kasacyjnej jedynie z tego powodu należy zatem uznać za nieuzasadnione (nie znajduje tu zastosowania uchwała I OPS 13/13).
Należy jednocześnie zaznaczyć, iż stanowisko wyrażone w niniejszym postanowieniu nie może być traktowane jako przyzwolenie na składanie pism procesowych zawierających wniosek, o którym mowa w art. 176 § 2 p.p.s.a., bez stosownego odpisu. Bezsprzecznie bowiem obowiązkiem skarżącego kasacyjnie, reprezentowanego przez profesjonalnego pełnomocnika, jest podpisanie skargi kasacyjnej oraz załączanie odpisów wszystkich pism procesowych dla strony przeciwnej (por art. 47 § 1 p.p.s.a.). Sąd pierwszej instancji słusznie zatem wezwał stronę do uzupełnienia braku formalnego skargi kasacyjnej wraz ze złożeniem stosownego odpisu, gdyż na moment kierowania tego wezwania nie było znane sądowi stanowisko skarżącego co do jego preferencji w zakresie trybu rozpoznania skargi kasacyjnej (rozprawa, czy posiedzenie niejawne). Jednakże brak odpisu pisma o zrzeczeniu się przeprowadzenia rozprawy, w okolicznościach niniejszej sprawy, nie uniemożliwiał nadania skardze kasacyjnej prawidłowego biegu. Z tych wszystkich powodów rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji odrzucające skargę kasacyjną należało ocenić jako godzące w uprawnienie strony do rozpoznania jej sprawy. W konsekwencji zaskarżone postanowienie należało uchylić.
Jeżeli nie są Państwo zadowoleni z wyniku postępowania administracyjnej i są zdecydowani na wniesienie skargi kasacyjnej prosimy o kontakt.