Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 z późn. zm.) - zwanej dalej p.p.s.a., rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu biorąc jednakże pod rozwagę nieważność postępowania, która zachodzi w wypadkach określonych enumeratywnie w § 2 pkt 1-6 tego przepisu.
Zgodnie z treścią art. 183 § 2 pkt 2 p.p.s.a. nieważność postępowania zachodzi, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany.
Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że w sprawie wystąpił brak zdolności sądowej po stronie skarżącej. Jak bowiem wynika z akt sprawy, przedmiotem postępowania sądowego w niniejszej sprawie były dwie skargi, połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, które to zostały wniesione przez A.P.i M.P. oraz WW. Zaskarżony skargą kasacyjną wyrok Sądu I instancji został wydany po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 7 marca 2018 r. Na rozprawie tej obecny był pełnomocnik WW. Jednakże, jak się okazało już po tej rozprawie - dopiero w momencie doręczania odpisu wniesionej przez A.P.i M.P.skargi kasacyjnej - WW. zmarł w dniu (...) stycznia 2018 r. Wydanie w sprawie w dniu 7 marca 2018 r. wyroku nastąpiło więc wobec skarżącego, który nie miał zdolności sądowej, jako że utracił ją (...) stycznia 2018 r. Wyrok ten obarczony jest zatem wadą nieważności.
Zdolność sądowa strony postępowania sądowoadministracyjnego jest bezwzględną przesłanką procesową. Jednocześnie, stanowi gwarancję przeprowadzenia ważnego postępowania przed sądem administracyjnym z udziałem stron. Zgodnie z treścią art. 25 § 1 p.p.s.a. zdolność sądową, tj. zdolność występowania przed sądem administracyjnym jako strona, mają osoba fizyczna, osoba prawna lub organ administracji publicznej. Osoby fizyczne posiadają zdolność sądową od chwili urodzenia aż do śmierci, gdyż w tym momencie następuje utrata zdolności prawnej, stosownie do treści art. 8 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459 z późn. zm.).
W niniejszej sprawie skarżący WW. był reprezentowany przez radcę prawnego, który brał udział w rozprawie, po zamknięciu której został wydany zaskarżony wyrok. Pełnomocnictwo to wygasło jednakże z chwilą śmierci mocodawcy, stosownie do treści art. 43 p.p.s.a. W razie śmierci strony pełnomocnik jest umocowany wyłącznie do podjęcia czynności niezbędnych do zawieszenia postępowania. Pełnomocnik procesowy działa bowiem aż do czasu zawieszenia postępowania. Nie może natomiast podejmować żadnych innych czynności (por. postanowicie NSA z dnia 19 czerwca 2008 r., II OSK 18614/06, LEX nr 4888285).
Skierowanie wyroku do osoby zmarłej powoduje konieczność wyeliminowania tego wyroku z obrotu prawnego. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, że w momencie wydawania wyroku Sąd I instancji nie wiedział o śmierci strony. Podstawa nieważności wymieniona w art. 182 § 2 pkt 2 p.p.s.a. zachodzi w sytuacji, gdy brak zdolności sądowej strony z powodu jej śmierci nastąpi w toku postępowania sądowoadministracyjnego, a mimo to postępowanie to będzie nadal prowadzone tak, jakby ta okoliczność nie miała miejsca (por. wyrok NSA z dnia 4 lipca 2018 r., II OSK 1958/16, LEX nr 2528606).
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w pierwszej kolejności Sąd I instancji winien był uzupełnić brak zdolności sądowej po stronie skarżącej. Dopiero bowiem z udziałem następców prawnych skarżącego możliwe było przejście do merytorycznego rozpoznania wniesionej skargi i oceny zaskarżonej decyzji. Jednakże, w niniejszej sprawie, z uwagi na niepoinformowanie Sądu I instancji o śmierci skarżącego, czynności te nie zostały podjęte, skutkiem czego następcy prawni skarżącego nie zostali zawiadomieni o rozprawie w dniu 7 marca 2018 r. Doręczono im dopiero odpisy skargi kasacyjnej. Doszło więc do pozbawienia ich możności obrony praw w rozumieniu art. 183 § 2 pkt 5 p.p.s.a.
W orzecznictwie wskazuje się, że pozbawienie możności obrony praw ma miejsce wówczas, gdy wskutek uchybień procesowych strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu bądź jego istotnej części a skutki tych uchybień nie mogły być usunięte na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku. Bez znaczenia przy tym jest, czy pozbawienie strony możności obrony prawa miało, czy też nie, wpływ na ostateczny wynik sprawy (tak NSA w wyroku z dnia 11 lutego 2014 r., II OSK 2175/12, LEX nr 1497920).
Stwierdzona nieważność postępowania obligowała zatem Naczelny Sąd Administracyjny, zgodnie z treścią przepisu art. 185 § 1 p.p.s.a., do uchylenia zaskarżonego wyroku bez odniesienia się do zarzutów skargi kasacyjnej, gdyż ocena wyroku wydanego w nieważnym postępowaniu staje się nie tylko bezprzedmiotowa, a wręcz niedopuszczalna w sytuacji, gdy niezależnie od jej wyniku orzeczenie podlega uchyleniu.
Z powyższych względów Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 185 § 1 w zw. z art. 183 § 2 pkt 2 i 5 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku. Jednocześnie, z uwagi na szczególne okoliczności, wynikające z przyczyny uwzględniania skargi kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny odstąpił od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego na podstawie art. 207 § 2 p.p.s.a.
Skarga kasacyjna została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 182 § 2 p.p.s.a., ponieważ skarżący kasacyjnie zrzekli się rozprawy, a pozostałe strony, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy.
Jeżeli nie są Państwo zadowoleni z wyniku postępowania administracyjnej i są zdecydowani na wniesienie skargi kasacyjnej prosimy o kontakt.