Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak pod rozwagę z urzędu nieważność postępowania. Stosownie do art. 183 § 2 pkt 2 p.p.s.a. nieważność postępowania zachodzi: jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany. Zdolność sądowa podmiotów postępowania sądowoadministracyjnego jest bezwzględną przesłanką procesową. Cecha ta pozwala na skuteczne przeprowadzenie ważnego postępowania przed sądem administracyjnym z udziałem danego podmiotu w charakterze strony. Utrata zdolności sądowej przez osobę fizyczną następuje z chwilą śmierci (art. 8 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz. U. z 2016 r. poz. 380). Rozpoznając sprawę sąd administracyjny obowiązany jest ustalić, czy podmiot postępowania ma zdolność sądową oraz czy nie doszło do następstwa prawnego. W przypadku następstwa prawnego, sąd obowiązany jest zapewnić następcom prawnym udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym.
W rozpoznawanej sprawie stroną postępowania zakończonego kwestionowaną decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Białej Podlaskiej z 16 stycznia 2012 r., poprzedzonej decyzją Wójta Gminy K. z 10 października 2011 r., był H. G. W dniu 16 lutego 2012 r. skarżący wniósł skargę na ww. decyzję. Ze znajdującego się w aktach sprawy aktu zgonu skarżącego wynika, że zmarł on w dniu 16 października 2012 r., a zatem już po wniesieniu skargi do Sądu pierwszej instancji. Z akt sądowych wynika, że okoliczność śmierci skarżącego nie była znana WSA w Lublinie w dniu wydania zaskarżonego wyroku.
W niniejszej sprawie niewątpliwie zaskarżony wyrok został wydany po śmierci strony, a zatem skierowany był do osoby niemającej zdolności prawnej. Osoba fizyczna może być stroną postępowania, jeżeli ma zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków, a zatem jeżeli ma zdolność prawną. Jeżeli w trakcie postępowania strona utraciła zdolność prawną (np. na skutek śmierci), to Sąd zobowiązany jest zawiesić postępowanie do czasu zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego albo od dnia ustanowienia we właściwej drodze kuratora spadku. Ponadto Sąd może podjąć stosowne czynności procesowe mające na celu ustalenie kręgu osób, które należy wezwać do udziału w sprawie jako następców prawnych zmarłej strony np. poprzez zwrócenie się z urzędu do sądu spadku o ustanowienie kuratora spadku, chyba że kurator taki już wcześniej został ustanowiony w przypadku, gdy w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania nie zgłoszą się lub nie zostaną wskazani następcy prawni zmarłej strony (art. 128 § 2 p.p.s.a.). Tak też miało miejsce w niniejszej sprawie, co jednak pozostaje bez wpływu na podstawowe ustalenie, że z przepisów p.p.s.a. wynika, iż w stosunku do osób zmarłych nie można wydawać orzeczeń, a jeśli takie zostało wydane, to jest ono obarczone wadą nieważności i powinno być usunięte z obrotu prawnego, aby nie wywoływało skutków prawnych. To, że okoliczność śmierci skarżącego nie była znana Sądowi pierwszej instancji w dniu wydania zaskarżonego wyroku, nie może mieć w tym kontekście żadnego znaczenia, bowiem skierowane rozstrzygnięcia do osoby już nieżyjącej wywołuje konieczność jego wyeliminowania z obrotu prawnego z przyczyny, o której mowa w art. 183 § 2 pkt 2 p.p.s.a., tj. gdy strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej.
Zauważyć można, że stanowisko wyżej przedstawione zostało wcześniej zaprezentowane przez Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w postanowieniu z dnia 11 maja 2011 r., sygn. akt I OSK 740/11 oraz w wyrokach z dnia 15 marca 2017 r., syng. akt II OSK 2035/15 i z dnia 7 lipca 2017 r., sygn. akt I OSK 2493/15 (orzeczenia powołane w niniejszym uzasadnieniu dostępne są w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych - orzeczenia.nsa.gov.pl).
Mając na uwadze, że wystąpienie przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego wyłącza rozpoznanie postawionych w skardze kasacyjnej zarzutów w zakresie naruszenia przepisów postępowania i przepisów prawa materialnego, Naczelny Sąd Administracyjny nie odniósł się do zarzutów podniesionych w tym środku odwoławczym (zob.: wyrok NSA z dnia 31 maja 2016 r., sygn. akt II OSK 2271/14).
W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji. Z uwagi na przesłanki uwzględnienia skargi kasacyjnej, które uzasadniają przyjęcie wystąpienia szczególnych okoliczności, na podstawie art. 207 § 2 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny odstąpił od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości.
Jeżeli nie są Państwo zadowoleni z wyniku postępowania administracyjnej i są zdecydowani na wniesienie skargi kasacyjnej prosimy o kontakt.