Skarga nadzwyczajna podlegała odrzuceniu a limine z uwagi na fakt, że obarczona była brakiem konstrukcyjnym, które nie podlegał uzupełnieniu.
Zgodnie z art. 95 pkt 1 u.SN do skargi nadzwyczajnej mającej za przedmiot sprawę cywilną, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o skardze kasacyjnej, z wyłączeniem art. 3984 § 2 oraz art. 3989 k.p.c. Sąd Najwyższy ma więc obowiązek stosować wszystkie przepisy o skardze kasacyjnej - za wyjątkiem tych, których stosowanie wprost wyłączają przepisy u.SN - przy rozpoznawaniu skargi nadzwyczajnej (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2022 r., I NSNc 309/21).
Zgodnie z art. 3984 § 1 k.p.c. w zw. z art. 95 pkt 1 u.SN, do elementów konstrukcyjnych skargi kasacyjnej, a zatem i skargi nadzwyczajnej należą:
1. oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości czy w części;
2. przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie;
3. wniosek o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany.
Skarga kasacyjna i skarga nadzwyczajna powinna zawierać wszystkie wyliczone wyżej elementy konstrukcyjne pod rygorem jej odrzuceniem a limine. Artykuł 3986 § 2 k.p.c. stanowi wprost, że sąd drugiej instancji odrzuca skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu, skargę niespełniającą wymagań określonych w art. 3984 § 1, nieopłaconą oraz skargę, której braków nie usunięto w terminie lub z innych przyczyn niedopuszczalną.
Wywiedziona przez Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców skarga nadzwyczajna - w brzmieniu pierwotnym, tj. ustalonym w piśmie z 4 maja 2022 r. - zawierała wadę konstrukcyjną polegającą na braku sprecyzowania zakresu zaskarżenia. Określenie tego zakresu jest istotnym wymogiem konstrukcyjnym skargi nadzwyczajnej. Na skarżącym ciąży obowiązek wyraźnego i dokładnego wskazania, czy zaskarża orzeczenie w całości, czy w określonej części i skorelować ten zakres z treścią wniosku skargi kasacyjnej, co do uchylenia lub uchylenia i zmiany zaskarżonego orzeczenia w powiązaniu z prawidłowo oznaczoną wartością przedmiotu zaskarżenia (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z: 12 października 2007 r., V CSK 309/07; 10 kwietnia 2013 r., III CSK 64/13; 24 kwietnia 2013 r., III CSK 77/13).
Ze względu na znaczenie przedmiotowego wymagania przyjmuje się, że sądowi nie może być pozostawiona możliwość jakiejkolwiek interpretacji zakresu zaskarżenia, który musi być sformułowany w sposób jednoznaczny, nienasuwający wątpliwości. Zakres zaskarżenia powinien być precyzyjny, nie można domniemywać jego treści na podstawie innych elementów skargi kasacyjnej, czy skargi nadzwyczajnej.
Orzeczenie sądu drugiej instancji staje się prawomocne z chwilą jego wydania. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest terminem ustawowym i procesowym, który ze względu na jego ustawowe źródło nie podlega modyfikacji. W czasie, w którym wniesienie skargi kasacyjnej (także skargi nadzwyczajnej) leży w dyspozycji skarżącego, może on zmodyfikować wniesioną wcześniej skargę kasacyjną poprzez usunięcie wad pierwotnie wniesionej skargi, w tym także braków konstrukcyjnych. Przy czym sanowanie tych braków możliwe jest jedynie przed upływem ustawowego terminu do wniesienia nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Gdy skarga kasacyjna zostanie przed upływem tego terminu zmodyfikowana, Sąd Najwyższy rozpoznaje ją w ostatecznym brzmieniu, tj. w wersji ustalonej w chwili upływu dwumiesięcznego terminu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 19 maja 2016 r., III CZ 18/16).
Strona może wnieść nową (kolejną) skargę kasacyjną, jeżeli poprzednia przed upływem terminu będącego w dyspozycji strony, została prawomocnie odrzucona. Odrzucenie niweczy skutki procesowe związane z wniesieniem środka zaskarżenia. Skarga cofnięta może również zostać ponownie wniesiona, jeżeli nie upłynął jeszcze termin do jej wniesienia.
Zgodnie z art. 89 § 3 u.SN, (s]kargę nadzwyczajną wnosi się w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesiona kasacja albo skarga kasacyjna - w terminie roku od dnia ich rozpoznania. Niedopuszczalne jest uwzględnienie skargi nadzwyczajnej na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesiona kasacja albo skarga kasacyjna - po upływie 6 miesięcy od dnia jej rozpoznania.
W przedmiotowej sprawie orzeczenie zaskarżone skargą nadzwyczajną stało się prawomocne 15 września 2020 r., a pismo stanowiące jej ostateczne sprecyzowanie wniesione zostało 15 listopada 2022 r., zatem z zachowaniem 5-letniego terminu do wniesienia skargi nadzwyczajnej. W konsekwencji zatem skarga nadzwyczajna była badana przez Sąd Najwyższy w brzmieniu zmodyfikowanym ww. pismem procesowym.
Sąd Najwyższy szczegółową analizę konstrukcji skargi nadzwyczajnej w kontekście jej przesłanek rozpoczął od ogólnej przesłanki wskazanej w art. 89 § 1 in principio u.SN. Sąd Najwyższy odnosząc się do relacji zachodzącej pomiędzy podstawami tego środka zaskarżenia wymienionymi w art. 89 § 1 pkt 1-3 u.SN, a warunkiem dopuszczalności wniesienia skargi nadzwyczajnej z uwagi na konieczność zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej wskazał, że "[s]ystemowe usytuowanie fragmentu przepisu nawiązującego do zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (bezpośrednio przed i na równi z abstrakcyjnie scharakteryzowanymi uchybieniami, o których mowa w przepisach art. 89 § 1 pkt 1-3 u.SN) wskazuje jednoznacznie na to, że intencją ustawodawcy było sformułowanie w tym fragmencie jednostki redakcyjnej ustawy o Sądzie Najwyższym podstawy skargi nadzwyczajnej równorzędnej z tymi, o których mowa w pkt 1-3 przepisu" (zob. postanowienia z: 3 kwietnia 2019 r., I NSNk 1/19 oraz 25 czerwca 2020 r., I NSNc 48/19). Sąd Najwyższy zwracał też uwagę na to, że użycie sformułowania "o ile" łączącego pierwszą cześć zdania, kształtującą pierwotną przesłankę, z drugą częścią zdania, w której w trzech punktach wymienione zostały podstawy szczegółowe wniesienia skargi nadzwyczajnej, jednoznacznie wskazuje na to, że konieczne jest jednoczesne zaistnienie tej pierwotnej przesłanki oraz którejkolwiek z podstaw szczegółowych wymienionych w art. 89 § 1 pkt 1-3 u.SN (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 r., I NSNc 48/19; wyrok Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2020 r., I NSNu 1/20). Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 3 kwietnia 2019 r., I NSNk 1/19, zasada demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej jest zatem podstawowym kryterium, na podstawie którego za pomocą skargi nadzwyczajnej mogą być korygowane prawomocne orzeczenia sądowe zawierające istotne wady, dotyczące bądź sfery prawnej
(art. 89 § 1 pkt 1 i 2 u.SN), bądź faktycznej (art. 89 § 1 pkt 3 u.SN).
Takie ścisłe określenie przesłanek przedmiotowych skargi nadzwyczajnej związane jest z funkcją ochronną Konstytucji RP, tj. z jednej strony dążeniem do zapewnienia prawidłowości działania organów władzy publicznej (art. 7 w zw. z art. 2 Konstytucji RP), a z drugiej - konieczną ochroną stabilności i prawomocności orzeczeń sądowych oraz kształtowanych przez nie stosunków prawnych (art. 45 w zw. z art. 2 Konstytucji RP - tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 28 października 2020 r., I NSNc 22/20). Konstrukcyjnym założeniem skargi nadzwyczajnej jest więc takie określenie jej przesłanek, by służyła ona eliminowaniu z obrotu orzeczeń sądowych obarczonych wadami o fundamentalnym - z punktu widzenia zasady demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej - znaczeniu. W konsekwencji, stwierdzone naruszenia muszą być na tyle poważne, by wzgląd na całokształt zasady wynikającej z art. 2 Konstytucji RP nakazywał ingerencję w powagę rzeczy osądzonej. Europejski Trybunał Praw Człowieka kilkukrotnie rozważał zgodność nadzwyczajnych środków zaskarżenia z Europejską Konwencją Praw Człowieka. Między innymi wskazał, że nadzwyczajne środki zaskarżenia muszą być uzasadnione okolicznościami o istotnym i niewątpliwym charakterze, korygującymi fundamentalne wady rozstrzygnięć jurysdykcyjnych, niweczące podstawową funkcję wymiaru sprawiedliwości (miscarriage of justice) (Ryabykh, no. 52854/99 (2003); § 52). W takim ujęciu skarga nadzwyczajna spełnia warunki postulowane w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2020 r., I NSNu 1/20).
Na autorze skargi nadzwyczajnej ciąży obowiązek przytoczenia i uzasadnienia podnoszonych w skardze podstaw jej wniesienia (art. 95 pkt 1 u.SN w zw. z art. 3984 § 1 k.p.c.), co oznacza konieczność podania tych podstaw w jej petitum oraz uzasadnienia na czym (na gruncie realiów konkretnej sprawy) miałoby polegać wskazane naruszenie. Wskazane wymogi dotyczą zatem także przesłanki funkcjonalnej, o której mowa w przepisie art. 89 § 1 in principio u.SN. Autor skargi kasacyjnej nie może poprzestać na podaniu, że doszło do naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie (art. 3983 § 1 pkt 1 k.p.c.), lecz ciąży na nim też obowiązek sprecyzowania, konkretnego (-ych) przepisu (-ów). Podobnie autor skargi nadzwyczajnej musi sprostać obowiązkowi zwięzłego, lecz precyzyjnego wyeksplikowania tego, w jakich konkretnie naruszeniach prawa upatruje uchybień, o których mowa w art. 89 § 1 u.SN ("podania na czym polega zarzucane uchybienie") i uzasadnienia tej tezy, dotyczy to również podstawy ogólnej z art. 89 § 1 in principio (zob. postanowienia z: 3 kwietnia 2019 r., I NSNk 1/19; 25 czerwca 2020 r., I NSNc 48/19). Samo wykazanie przez skarżącego, że orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji RP lub że w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, nie jest przy tym równoznaczne z wykazaniem, że wniesienie skargi jest konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Gdyby bowiem tak było, ustawodawca poprzestałby na wskazaniu trzech podstaw zawartych w art. 89 § 1 pkt 1-3 u.SN (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z: 25 czerwca 2020 r., I NSNc 48/19 i 3 kwietnia 2019 r., I NSNk 1/19).
Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż skarżący w ogóle zaniechał wskazania w petitum skargi nadzwyczajnej, że orzeczenie stanowiące jej przedmiot narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego. Tym samym stwierdzić należy, że nie powołał się na przesłankę funkcjonalną, o której mowa w art. 89 § 1 in principio u.SN. W części wstępnej skargi nadzwyczajnej wyraźnie zaznaczył, że w jego ocenie zachodzą przesłanki szczególne, odwołał się bowiem wprost do art. 89 § 1 pkt 1 u.SN oraz art. 89 § 1 pkt 3 u.SN. Skarżący na stronie 6 i 7 skargi nadzwyczajnej podjął próbę uzasadnienia przesłanki ogólnej, której nie można jednak uznać za skuteczną z uwagi na obarczenie jej błędem logicznym idem per idem. Należy mieć bowiem na względzie, że w ocenie skarżącego rzekomo błędne ustalenia w zakresie stanu faktycznego zrekonstruowanego przez Sąd Apelacyjny (przesłanka szczególna wniesienia skargi nadzwyczajnej) świadczą jednocześnie o naruszaniu przez zaskarżone orzeczenie zasady demokratycznego państwa prawnego. W tym kontekście argumenty skarżącego dotyczące zaistnienia materialnej podstawy ogólnej wystąpienia ze skargą nadzwyczajną określonej w art. 89 § 1 in principio u.SN, okazały się niewystarczające.
W związku z powyższym, Sąd Najwyższy kierując się podstawowymi zasadami prawa procesowego uznał, że nie może merytorycznie rozpoznać skargi nadzwyczajnej obarczonej nieusuwalnym brakiem konstrukcyjnym.
Z uwagi na powyższe, Sąd Najwyższy na podstawie 3984 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. art. 3986 § 3 k.p.c. w zw. z art. 95 pkt 1 u.SN orzekł, jak w pkt 1 sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono w pkt 2 na podstawie art. 98 § 1 i 2
k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 4 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 265 z późn. zm.).
Jeżeli nie są Państwo zadowoleni z wyniku postępowania cywilnego i są zdecydowani na wniesienie skargi kasacyjnej prosimy o kontakt.