Do wniesienia kasacji uprawnione są strony. Strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu pierwszej instancji, nie może wnieść kasacji od orzeczenia sądu odwoławczego, jeżeli orzeczenie sądu pierwszej instancji utrzymano w mocy lub zmieniono na jej korzyść.
Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw Obywatelskich może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie. Rzecznik Praw Dziecka może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie, jeżeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia praw dziecka.
Nie do zaakceptowania jest taka wykładnia art. 520 § 2 k.p.k., w świetle której nabywa uprawnienie do podniesienia w kasacji dopuszczalnego zarzutu rażącego naruszenia art. 440 k.p.k. w pełnym zakresie tylko oskarżony, który uprzednio zaskarżył wyrok sądu pierwszej instancji, a oskarżony, który nie skorzystał z tego uprawnienia, może z zarzutem o takim charakterze wystąpić tylko w zakresie, w jakim doszło do zmiany orzeczenia na jego niekorzyść, pomimo tego, że w obu tych przypadkach, gdy zajdzie taka potrzeba, sąd odwoławczy ma obowiązek ów przepis stosować poza granicami zaskarżenia, dokonując szerokiej kontroli wyroku sądu a quo, realizując to uprawnienie częstokroć właśnie w celu wyszukania uchybień niestanowiących przedmiotu apelacji, czyniąc to w celu - co do zasady - ewentualnej zmiany orzeczenia na korzyść oskarżonego. Taka interpretacja może być postrzegana wyłącznie w kategoriach przesadnego, nieuzasadnionego rolą art. 440 k.p.k. formalizmu procesowego(V KK 71/23).
Tylko strona, która złożyła wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego nabywa uprawnienie do złożenia kasacji w terminie 30 dni od otrzymania odpisu tego uzasadnienia. Pisemne uzasadnienie tych orzeczeń sąd odwoławczy co do zasady sporządza na wniosek strony (art. 457 § 2 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.). Nie może przy tym ulegać wątpliwości, że złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia otwiera drogę do wniesienia kasacji jedynie tej stronie, która złożyła ten wniosek - a nie innej, nawet znajdującej się po tej samej stronie "procesowej", np. oskarżycielowi posiłkowemu w sytuacji, gdy wniosek o uzasadnienie złożył prokurator, albo vice versa(III KK 30/21).
Wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń (art. 84 § 1 k.p.k.). Taki pełnomocnik może sporządzić kasację również z własnej inicjatywy, ale w imieniu strony procesu realizując jej uprawnienia procesowe, a nie w imieniu własnym(V KK 159/20).
W zakresie normy art. 49 § 1 k.p.k za pokrzywdzonego uznaje się m.in. osobę fizyczną, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Przytaczana definicja ma charakter materialnoprawny. Oznacza to, że fakt naruszenia lub zagrożenia w wyniku przestępstwa, dobra prawnego konkretnej osoby należy odnosić do zespołu znamion przestępstwa (czynu współukaranego) będącego przedmiotem postępowania, wyznaczających (główny lub uboczny) przedmiot ochrony normą prawną, która została naruszona. Przepis art. 49 § 1 k.p.k stanowi przy tym, że wskazana relacja musi mieć charakter bezpośredni, z czego wynika, iż do kręgu pokrzywdzonych należy tylko ta osoba, której dobro prawne zostało działaniem przestępnym naruszone lub zagrożone wprost, a nie za pośrednictwem godzenia w inne dobro. Powyższe powoduje, że w postępowaniu dotyczącym określonego w przepisie art. 233 § 1 k.k czynu brak jest pokrzywdzonego (w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k), a w konsekwencji nie ma również osoby, która na podstawie art. 53 k.p.k mogłaby działać w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego, korzystającego ze statusu strony uprawnionej do wnoszenia zwykłych środków odwoławczych (art. 425 § 1 k.p.k) oraz nadzwyczajnych środków zaskarżenia, w tym kasacji (art. 520 § 1 k.p.k.)(V KK 187/19).
Obrońca nigdy nie staje się autonomiczną stroną postępowania. Działa zawsze obok, a nie zamiast oskarżonego, którego osobistego działania w postępowaniu nie wyłącza udział w nim obrońcy. Konieczne też jest podkreślenie, że to stronie przysługuje prawo wniesienia apelacji (art. 444 § 1 k.p.k., podobnie jak kasacji - art. 520 § 1 k.p.k.) i z tego punktu widzenia oczywiście bez znaczenia pozostaje przymus sporządzenia i podpisania przez podmiot profesjonalny, apelacji od wyroku sądu okręgowego pochodzącej od innej niż prokurator strony. Zarazem trzeba uwypuklić, że oskarżony może mieć jednocześnie trzech obrońców (art. 77 k.p.k.) i każdy z nich obowiązany jest działać na jego korzyść. Zatem w kompetencji każdego z nich, zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem, leży wniesienie apelacji w imieniu oskarżonego. Praktyka sądowa uczy - a w tym zakresie ustawa nie stawia żadnych warunków - że nie ma reguły co do relacji między zawartością składanych w takiej konfiguracji środków odwoławczych. Podnoszone w tych środkach zarzuty i wnioski (również argumentacja) pokrywają się w całości, w części lub w ogóle; nierzadko ma to związek ze złożonym przedmiotowo charakterem sprawy bądź (także w pozostałych kategoriach spraw) ze swoistym "podziałem" zagadnień podnoszonych w apelacjach pochodzących od poszczególnych obrońców(III KK 226/17).
Wyeliminowanie powoda cywilnego jako strony z postępowania karnego oznacza, że kasacja przezeń wniesiona jest wniesiona przez osobę nieuprawnioną(II KK 143/17).
Fakt że wyznaczony oskarżycielce posiłkowej pełnomocnik z urzędu sporządził opinię o braku podstaw do wniesienia kasacji nie powoduje, że oskarżycielka prywatna staje się osobą nieuprawnioną do wniesienia tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia, bowiem uprawnienie to przysługuje stronie, a nie samoistnie jej pełnomocnikowi(II KZ 47/16).
Stosownie do dyspozycji art. 520 § 2 k.p.k. strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu I instancji, nie może wnieść kasacji od orzeczenia sądu odwoławczego, jeżeli orzeczenie sądu I instancji utrzymano w mocy lub zmieniono na jej korzyść(III KK 202/12).
Ustawowy zwrot "choćby nie wnieśli środka odwoławczego" (art. 435 k.p.k.) należy w postępowaniu kasacyjnym rozumieć w ten sposób, że dotyczy współskazanych, którzy wnieśli środek odwoławczy i objęci byli prawomocnym wyrokiem sądu odwoławczego kończącego postępowanie, lecz nie wnieśli kasacji, chyba że chodzi o sytuacje określone w art. 520 § 2 i 3 k.p.k.(V KK 325/08).
Obrońca może wnieść kasację, jeśli orzeczenie Sądu pierwszej instancji zmienione zostało przez Sąd odwoławczy na niekorzyść oskarżonego (art. 520 § 2 k.p.k.)(III KK 479/07).
Strona jest uprawniona do wniesienia kasacji od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie, z czego jednoznacznie wynika brak możliwości wniesienia kasacji od postanowienia(III KZ 95/07).
Na gruncie przepisu art. 523 § 2 k.p.k. stronom postępowania w przedmiocie umorzenia postępowania i orzeczenia środka zabezpieczającego, w warunkach określonych w art. 520 k.p.k., przysługuje kasacja od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego, w razie orzeczenia środka zabezpieczającego - umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym, nie tylko w wypadku uchybień wymienionych w art. 439 k.k., ale także z powodu innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść prawomocnego orzeczenia (art. 523 § 1 k.p.k.)(II KZ 25/07).
Kasację od wyroku sądu odwoławczego może wnieść tylko ta strona, która uprzednio zaskarżyła orzeczenie sądu pierwszej instancji. W wypadku niezaskarżenia tego orzeczenia apelacją strona może wnieść kasację tylko wtedy, gdy sąd apelacyjny (rozpoznając środek odwoławczy innego podmiotu) zmienił wyrok sądu pierwszej instancji w sposób dla tej strony niekorzystny (...); strona ta może wnieść kasację wyłącznie od tej części orzeczenia sądu odwoławczego, która zawiera rozstrzygnięcie o zmianie orzeczenia sądu pierwszej instancji na jej niekorzyść. Przytaczane ograniczenie nie dotyczy tyko takiej kasacji, o czym stanowi przepis art. 520 § 3 k.k., w której zarzucono jedno z uchybień wskazanych w art. 439 § 1 k.p.k.(V KK 22/07).
Prokurator jako uprawniony do składania środków odwoławczych także na korzyść oskarżonego, może wystąpić z kasacją na korzyść tego podmiotu również wtedy, gdy sam nie skarżył orzeczenia sądu pierwszej instancji, ale istnieje prawna możliwość zaskarżenia wyroku sądu odwoławczego w tym kierunku. Taka możliwość ma zaś miejsce, gdy wyrok sądu pierwszej instancji skarżył sam oskarżony lub jego obrońca albo, gdy w wyniku apelacji strony innej niż oskarżony lub oskarżyciel publiczny, np. oskarżyciela posiłkowego, sytuacja oskarżonego uległa pogorszeniu w efekcie wyroku sądu odwoławczego. Art. 537 k.p.k. nie zawiera zamkniętego katalogu orzeczeń sądu kasacyjnego. Tym samym możliwe jest także ograniczenie się Sądu Najwyższego do uchylenia jedynie określonego rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku, bez wydawania orzeczenia następczego, w szczególności, gdy uchybienie sprowadza się wyłącznie do orzeczenia niedopuszczalnego środka karnego (IV KK 267/05).
Kasacja może być wniesiona przez stronę wyłącznie od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie (art. 519 zd. 1 kpk). Jeżeli brak jest orzeczenia sądu odwoławczego odnoszącego się do kwestii przypisania skazanemu czynu zabronionego, nie może być w tym zakresie - z uwagi na brak substratu zaskarżenia - wywiedziona kasacja(II KK 220/04).
Oskarżyciel posiłkowy, który nie zaskarżył wyroku sądu I instancji, a wyrok ten został utrzymany w mocy, nie jest - zgodnie z art. 520 § 2 k.p.k. - stroną uprawnioną do wniesienia kasacji od wyroku sądu odwoławczego(II KK 104/04).
Żona skazanego nie jest stroną, ani też strony (oskarżonego) obrońcą, którym może być wyłącznie adwokat (art. 82 kpk). Nie spełnia zatem wymogów określonych w procedurze do występowania na korzyść skazanego(II KZ 41/03).
Granice uprawnień strony, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu I instancji, zakreśla ta część orzeczenia sądu odwoławczego, która zawiera rozstrzygnięcie o zmianie tego orzeczenia na jej niekorzyść. Obraza prawa materialnego zachodzi jedynie wtedy, gdy nastąpi błędna wykładnia przepisu, bądź sąd nie zastosuje przepisu, który ma obowiązek bezwzględnie respektować. Nie jest więc możliwe uznanie za obrazę prawa materialnego samego braku skorzystania z przepisu, który ma charakter fakultatywny, a jego zastosowanie pozostawione jest uznaniu sądu(V KK 14/03).
Zgodnie z regułą przewidzianą w art. 520 § 2 kpk strona nie może wnieść kasacji, jeśli uprzednio nie zaskarżyła wyroku pierwszej instancji. Obrońca nie może w kasacji zgłosić zarzutu naruszenia prawa materialnego, jeżeli w tej materii nie doszło do wyczerpania toku instancji i nie zaistniał przypadek określony w art. 520 § 2 in fine kpk.(III KK 101/02).
Oskarżyciela posiłkowego, jako stronę procesu, obowiązuje wykazywanie gravamen (art. 425 § 3 zd. 2 k.p.k.), również na tym etapie postępowania kasacyjnego, gdyż żaden z przepisów normujących kasacje nie stanowi inaczej. Oznacza to, iż przepis art. 520 § 2 k.p.k., określający wskazane warunki formalne wniesienia kasacji, nie stanowi normy specjalnej względem powoływanych norm art. 425 § 3 i 4 k.p.k., inny bowiem jest zakres i cel objętych powołanymi przepisami uregulowań. Przeciwnie, w myśl dyspozycji art. 518 k.p.k., uznać trzeba, że przepisy art. 425 § 3 i 4 k.p.k. stanowią uzupełnienie warunków dopuszczalności wniesienia kasacji. Naruszenie przez Sąd II instancji normy gwarancyjnej mającej chronić interes oskarżonego nie może stanowić podstawy zaskarżenia tego wyroku przez stronę, której interes prawny nie był taką naruszoną normą chroniony(V KK 333/02).
Prokurator ma prawo złożenia kasacji na korzyść oskarżonego także wówczas, gdy nie zaskarżył uprzednio wyroku sądu pierwszej instancji, wyrok ten natomiast został zmieniony rozstrzygnięciem sądu odwoławczego na niekorzyść oskarżonego. Wniesienie przez prokuratora kasacji na korzyść oskarżonego nie jest bowiem dopuszczalne tylko wtedy, gdy wyrok sądu pierwszej instancji nie został w ogóle na korzyść oskarżonego zaskarżony, a ponadto wtedy gdy - przy braku takiego zaskarżenia - wyrok ten utrzymano w mocy lub go zmieniono na korzyść oskarżonego (art. 520 § 2 w zw. z art. 425 § 4 k.p.k.)(V KKN 216/01).
Jeżeli prokurator nie wstąpił do postępowania w sprawie o wykroczenie przed jego prawomocnym zakończeniem, nie jest uprawniony do wniesienia kasacji od orzeczenia zapadłego w wyniku rozpoznania odwołania od orzeczenia kolegium(V KKN 317/00).
Jeżeli nie są Państwo zadowoleni z wyniku postępowania karnego i są zdecydowani na wniesienie kasacji prosimy o kontakt.